Từ 4 tuổi, cần chú ý tốc độ tăng trưởng
Theo BSCKI Trần Thị Ngọc Anh, khoa Nội tiết, Bệnh viện Nguyễn Tri Phương TPHCM, thông thường, từ 4 tuổi trở đi, phụ huynh cần chú ý nhiều hơn đến tốc độ tăng trưởng chiều cao của trẻ. Nếu chiều cao của bé tăng chậm hơn 4 - 6cm/năm hoặc chiều cao của bé luôn nằm gần đường cong thấp nhất so với độ tuổi (theo biểu đồ theo dõi chiều cao) nên cho bé thăm khám sớm để tìm nguyên nhân.
 |
| Nếu chiều cao của bé tăng chậm hơn 4 - 6cm/năm, phụ huynh nên cho bé thăm khám sớm để tìm nguyên nhân. |
Nhiều yếu tố chi phối sự phát triển chiều cao của trẻ, bao gồm: Di truyền, dinh dưỡng, môi trường sống, chế độ sinh hoạt thể dục thể thao, hormon tăng trưởng (GH)… Trong đó, yếu tố di truyền là không thể thay đổi được. Riêng tỷ lệ thiếu hormon tăng trưởng ước tính chỉ chiếm khoảng 1/4.000 - 1/10.000 trẻ nhưng đây là một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến chậm tăng trưởng ở trẻ em, cần điều trị kịp thời vì qua tuổi dậy thì, không thể điều trị bằng bổ sung hormon được nữa.
Thiếu GH, đặc biệt ở lứa tuổi thiếu nhi, sẽ làm ảnh hưởng đến chiều cao của trẻ. Trẻ thiếu GH sẽ có chiều cao thấp hơn so với tuổi (dưới 2 - 3 độ lệch chuẩn dựa trên biểu đồ tăng trưởng), tốc độ tăng trưởng chậm (dưới 5cm/năm). Trẻ thiếu GH ở thể nhẹ, dù không ảnh hưởng đến sức khoẻ nhưng chiều cao hạn chế (thấp hơn nhiều so với trung bình) có thể khiến trẻ mặc cảm, tự ti.
Từ ngày 11/07/2020 đến ngày 15/08/2020, Bệnh viện Nguyễn Tri Phương tổ chức chương trình thường niên “Tầm soát miễn phí chậm tăng trưởng chiều cao ở trẻ em," giúp phát hiện sớm và theo dõi các bất thường về tăng trưởng chiều cao ở trẻ em trước dậy thì, đặc biệt do thiếu hormon tăng trưởng. Đối tượng được tầm soát bao gồm tất cả trẻ em chưa dậy thì, nghi ngờ chiều cao thấp hơn so với tuổi. Từ ngày 1/7/2020 đến ngày 9/8/2020, phụ huynh có thể gọi điện thoại đăng ký theo hotline 0936 842 665 (từ 8h - 17h tất cả các ngày trong tuần).
BSCKII Võ Đức Chiến, Giám Đốc bệnh viện Nguyễn Tri Phương cho biết, chương trình diễn ra lần đầu vào năm 2017 đã tầm soát miễn phí cho gần 200 trẻ với 10 trẻ được chỉ định điều trị; năm 2018 là gần 350 trẻ và có 21 trẻ được chỉ định điều trị; năm 2019 là 760 trẻ và có 80 trẻ điều trị. Trong năm nay, dự tính, chương trình sẽ khám và tầm soát miễn phí cho khoảng 300 trẻ.
GH - hormon của phát triển hệ cơ xương
Theo BSCKI Trần Thị Ngọc Anh, GH được tiết ra từ tuyến yên ở não. GH đóng vai trò quan trọng lên sự phát triển của hệ cơ xương, quyết định chiều cao của cơ thể; đồng thời tác động lên chức năng chuyển hóa bao gồm sự phân bố dịch, chuyển hóa lipid, prorein, cacbohydrate, sức cơ và hệ tim mạch.
Trẻ thiếu GH nặng có thể có những biểu hiện như giảm săn vùng mặt giữa (tạo nên bộ mặt giống búp bê), tay chân nhỏ, bộ phận sinh dục nhỏ ở nam... Ở người trưởng thành, nhu cầu GH không nhiều như ở trẻ em nhưng nếu thiếu GH do các bệnh lý liên quan đến tuyến yên có thể làm ảnh hưởng đến sức cơ, thể lực chung, rối loạn mỡ máu, đường máu…
 |
| Trẻ được chẩn đoán chậm tăng trưởng do thiếu GH sẽ được chỉ định điều trị bổ sung cho sự phát triển chiều cao và các hoạt động chuyển hóa cũng như tình trạng sức khỏe nói chung. |
Trẻ được chẩn đoán chậm tăng trưởng do thiếu GH được chỉ định bổ sung GH (khi trẻ từ 4 tuổi trở lên). BSCKI Trần Thị Ngọc Anh cho biết, sau 3 - 6 tháng điều trị, trẻ sẽ được đo lại chiều cao và xét nghiệm máu để đánh giá kết quả và chỉnh liều thuốc nếu cần. Trẻ đáp ứng với điều trị sẽ tăng chiều cao từ 8 - 12cm/năm. Khi đến tuổi dậy thì, trẻ sẽ được đánh giá lại xem có tiếp tục bổ sung GH hay ngưng bổ sung.
Theo các chuyên gia nội tiết, nhiều nghiên cứu cho thấy việc điều trị với GH ở trẻ khá an toàn. Một số ảnh hưởng cấp tính có thể xảy ra như tình trạng đau đầu, đau các khớp, đau cơ (các triệu chứng này thường lành tính, sẽ giảm hoặc biến mất khi giảm liều thuốc hoặc ngưng điều trị). Ngoài ra, trẻ có thể có các phản ứng dị ứng nhẹ như sưng tại vị trí tiêm, nổi mẩn ngứa hoặc phát ban. Tác dụng phụ nghiêm trọng hơn như trượt chỏm xương đùi, vẹo cột sống nặng hơn (trên các trẻ đã có tình trạng vẹo cột sống trước đó) thường rất hiếm gặp và có liên quan đến các hoạt động thể chất mạnh.
Để việc điều trị bằng GH có hiệu quả, bệnh nhân cần lưu ý tuân thủ đúng và đầy đủ các hướng dẫn điều trị (thao tác tiêm thuốc, thời gian tiêm, liều lượng thuốc), tái khám định kỳ theo hướng dẫn để điều chỉnh thuốc theo đáp ứng tăng trưởng, đánh giá các tác dụng phụ phát sinh. Ngoài ra, phụ huynh cần phối hợp cho trẻ có các vận động thể chất phù hợp, chế độ dinh dưỡng hợp lí, ngủ sớm và đủ giấc.