Chỉ được biết đến khi dịch Covid-19 bùng phát
Đó là căn nhà 3 tầng địa chỉ 372A/8 Hồ Văn Huê (phường 9, quận Phú Nhuận) đóng kín cửa, bên ngoài gắn sơ sài một bảng hiệu nhỏ, với dòng chữ Công ty Cổ phần Công nghệ Việt Á, kèm theo số điện thoại.
Theo giới thiệu, Công ty Cổ phần Công nghệ Việt Á được thành lập vào tháng 2/2007 hoạt động trong lĩnh vực Y tế và Khoa học công nghệ. Người đại diện pháp luật kiêm tổng giám đốc của Công ty Cổ phần Công nghệ Việt Á là ông Phan Quốc Việt (sinh năm 1980).
Tuy nhiên, đến khi dịch Covid-19 bùng phát, Công ty Cổ phần Công nghệ Việt Á cũng như ông Phan Quốc Việt mới được biết đến một cách rộng rãi vì là đơn vị tư nhân đầu tiên hợp tác với Học viện Quân y sản xuất thành công kit thử xét nghiệm Covid-19 "made in Vietnam".
Tháng 3/2020, Hội đồng Khoa học và Công nghệ cấp Quốc gia đã thông qua kết quả nghiên cứu chế tạo và kiến nghị Bộ Y tế cấp phép sử dụng bộ kit Real - time RT - PCR one step (test Covid).
Ngày 12/4/2020, Công ty Cổ phần Công nghệ Việt Á được Bộ Y tế cấp phép đăng ký lưu hành số 2000001-KLH/BYT-TB-CT cho sản phẩm kit xét nghiệm Covid-19.
Không chỉ vậy, theo giới thiệu, đây là bộ kit test SARS-CoV-2 đầu tiên tại Việt Nam, được Bộ Y tế và Chăm sóc Xã hội Anh cấp giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn châu Âu (CE) và cấp giấy chứng nhận lưu hành tự do (CFS); Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cấp chứng nhận chất lượng sản phẩm cho phép lưu hành toàn cầu.
Sau khi được cấp phép lưu hành, ông Việt từng giới thiệu Công ty Cổ phần Công nghệ Việt Á có công suất sản xuất kit đạt khoảng 10.000 bộ một ngày.
Chi phí sản xuất bộ kit xét nghiệm đã được tài trợ nên giá chỉ khoảng 400.000 - 600.000đ/test. Một bộ kit gồm 50 test, dùng 50 lần cho 50 bệnh nhân.
CDC Hải Dương không phải là trường hợp duy nhất
Hàng loạt CDC khắp cả nước đã có những gói chỉ định thầu rút gọn test Covid-19 với giá cao bất thường.
Để kịp thời phục vụ công tác phòng, chống dịch Covid-19, Thủ tướng Chính phủ cho phép các địa phương sử dụng tiền ngân sách để mua sắm các loại sinh phẩm, vật tư xét nghiệm SARS-CoV-2 bằng hình thức xét duyệt chỉ định thầu.
Tuy nhiên, khi thực hiện, dường như chưa có sự quản lý chặt chẽ từ phía các đơn vị liên quan, khiến cho giá đấu thầu ở các địa phương chênh lệch nhau rất lớn. Thậm chí cao hơn rất nhiều lần so với giá nhập khẩu.
Theo tìm hiểu của phóng viên Khoa học và Đời sống, đối với bộ test PCR, Công ty Cổ phần Y tế Đức Minh (Xuân Đỉnh, Bắc Từ Liêm, Hà Nội) nhập khẩu sản phẩm Standard TM nCoV Real-Time Detection Kit, hãng sản xuất SD Biosensor Inc/Hàn Quốc (ngày đăng ký 26/8/2021) với mức giá 4,25USD/test, cộng các loại chi phí vào giá, giá khoảng 4,46USD/test, tương đương với mức giá khoảng 102.500đ.
Tuy nhiên, ngày 24/9/2021, Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật (CDC) tỉnh Vĩnh Long lại có Quyết định số 1405/QĐ-KSBT về việc phê duyệt kết quả chỉ định thầu rút gọn gói thầu mua vật tư y tế, hoá chất, sinh phẩm triển khai phòng xét nghiệm khẳng định SARS-CoV-2 bằng phương pháp Realtime-PCR.
Mỗi địa phương áp dụng chỉ định thầu với một mức giá khác nhau để mua sắm vật tư, sinh phẩm test xét nghiệm, khiến thị trường sản phẩm này trở nên “loạn”.
Nhà thầu được chỉ định trong Quyết định này là Công ty Cổ phần Công nghệ Y tế Đức Minh. Sản phẩm cung cấp là Standard TM nCoV Real-Time Detection Kit, hãng sản xuất SD Biosensor Inc/Hàn Quốc. Số lượng sản phẩm là 110 hộp (96 test/hộp), đơn giá 26.880.336đ/hộp (tính bình quân hơn 280.000đ/test). Tổng giá trị gói thầu hơn 2,95 tỷ đồng.
Cũng với gói thầu cung cấp kit Realtime PCR phát hiện SAR-CoV-2, ngày 30/9/2021, Bệnh viện Việt Nam - Thuỵ Điển Uống Bí (tỉnh Quảng Ninh) đã phê duyệt Quyết định số 4970/QĐ-BVVNTĐ cho Công ty Cổ phần Y tế Đức Minh trúng thầu hơn 5,418 tỷ đồng.
Tiếp tục, ngày 15/9/2021, Công ty Cổ phần Công nghệ Y tế Đức Minh trúng gói chỉ định thầu tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bắc Giang với tổng trị giá 1,953 tỷ đồng. Gói thầu là Bộ hóa chất xét nghiệm Realtime - PCR Covid-19 (gồm 60 hộp). Mỗi hộp gồm 96 test do SD Biosensor, nước sản xuất: Hàn Quốc. Đơn giá dự kiến là 32.550.000đ/hộp đã gồm thuế VAT.
Tương tự, với các bộ test nhanh Covid-19, giá nhập khẩu cũng chỉ dao động từ 2 - 2,5USD/test (quy đổi tương đương khoảng 46.000 - 57.500đ/test). Song, kỳ lạ, là giá chỉ định thầu rút gọn ở nhiều tỉnh, thành đối với các doanh nghiệp cung cấp thiết bị, vật tư y tế trong nước lên đến từ 135.000 - 178.500đ/test.
Cụ thể, ngày 22/9/2021, CDC tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cũng đã có Quyết định số 289/QĐ-KSBT về việc phê duyệt kết quả chỉ định thầu rút gọn gói thầu “Mua sắm test kháng nguyên SARS-CoV-2 (bộ test nhanh) phục vụ phòng, chống dịch Covid-19”.
Theo đó, gói thầu này cung cấp 1,5 triệu test kháng nguyên SARS-CoV-2 (phân nhóm 4) có tên thương mại StandardTM Q Covid-19 Ag Test do Công ty SD Biosensor Inc (Hàn Quốc) sản xuất. Đơn giá sau thuế (đã bao gồm các khoản phí) của gói thầu là 135.000đ/test, tổng giá trị là 202,5 tỷ đồng.
Cũng trong tháng 9/2021, Trung tâm Y tế quận Sơn Trà (thuộc Sở Y tế TP Đà Nẵng) đã có Quyết định về việc phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu mua sắm test nhanh Covid-19 cho Trung tâm Y tế quận Sơn Trà năm 2021.
Tổng giá trị gói thầu là 1,785 tỷ đồng (mức giá này đã bao gồm thuế giá trị gia tăng, chi phí vận chuyển, các loại thuế theo quy định của Nhà nước).
Doanh nghiệp trúng thầu là Công ty TNHH Thương mại Dịch vụ Kỹ thuật Lục Tỉnh, với số lượng 10.000 test Abbot Diagnostics Korea Inc/Hàn Quốc, giá mỗi test là 178.500đ.
Trước đó, vào ngày 13/7/2021, Trung tâm Y tế huyện Tân Phú (Đồng Nai) đã thực hiện Quyết định 129/QĐ-TTYT để chỉ định thầu mua test nhanh kháng nguyên, về việc phê duyệt kết quả chỉ định thầu mua test xét nghiệm phát hiện định tính kháng nguyên SARS-CoV-2.
Số lượng gói thầu gồm 10.000 test sản phẩm Panbio Covid-19 Ag Rapid test Device với giá 178.500đ/test.
Đặc biệt, với test Trueline Covid-19 Ag Rapid được sản xuất trong nước (do Công ty TNHH Medicon sản xuất), có giá 135.000đ/test được CDC tỉnh Long An áp dụng tại Quyết định số 43/QĐ-KSBT ngày 28/5/2021 về việc phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu gói thầu “Mua sắm sinh phẩm, vật tư xét nghiệm SARS-CoV-2 tại cộng đồng và cơ sở y tế năm 2021”, với 11.000 test, tổng số tiền 1,485 tỷ đồng.
Cùng với việc lựa chọn nhà thầu loại test này, ngày 28/6/2021 Bệnh viện Đa khoa khu vực Hậu Nghĩa thuộc Sở Y tế Long An đã thực hiện gói thầu mua 7.000 test với giá 135.000đ/test.
Quyết định số 128/QĐ-TTYT (ngày 13/7/2021) thực hiện gói thầu rút gọn mua test nhanh kháng nguyên (Trueline Covid-19 Ag Rapid test) với số lượng 5.000 test của Trung tâm Y tế huyện Tân Phú (Đồng Nai), cũng với mức giá 135.000đ/test.
Tuy nhiên, ngày 30/6/2021, cũng test Trueline Covid-19 Ag Rapid nhưng Công ty CP Bệnh viện Mỹ Hạnh tại Long An, ký hợp đồng mua chỉ với giá 108.000đ/test.
Trong khi đó, 25/7/2021, Viện Y dược học Dân tộc thuộc Sở Y tế TPHCM, đã có Quyết định số 531/QĐ-VYDHDT về phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu với số lượng 10.000 test (cùng loại) chỉ có giá 99.750đ/test.
Hành vi của Phạm Duy Tuyến, Phan Quốc Việt và các đối tượng liên quan tại CDC Hải Dương, Công ty Cổ phần Công nghệ Việt Á là vi phạm nguyên tắc công bằng, minh bạch trong hoạt động đấu thầu, vi phạm các điều cấm quy định tại Luật Đấu thầu, có dấu hiệu của tội Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng quy định tại Điều 222, Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017.
Luật sư Phan Thanh Bình, Đoàn Luật sư TPHCM