Hạt dưa từng được xem là món ăn dân dã, thường xuất hiện trong những gia đình nghèo vì giá rẻ. Tuy nhiên, theo thời gian, hương vị bùi béo, màu sắc đẹp mắt cùng những lợi ích cho sức khỏe của hạt dưa đã khiến nó trở thành thức quà ngày Tết được nhiều người ưa chuộng.
Hạt dưa thực chất là hạt của quả dưa hấu (Citrullus lanatus). Khác với dưa hấu ăn tươi, thường được chọn loại ruột đỏ, ngọt và ít hạt, hạt dưa dùng để chế biến lại thường đến từ những giống dưa quả to, nhiều hạt, ruột nhạt hơn.
Sau khi thu hoạch, người ta tách hạt, rửa sạch lớp nhớt, phơi thật khô, sau đó đem rang hoặc sấy ở nhiệt độ cao để tạo nên những mẻ hạt dưa giòn rụm. Thành phẩm có hình dẹt, lớp vỏ cứng, màu đỏ đặc trưng (đối với loại hạt dưa phẩm nhuộm màu truyền thống) hoặc màu nâu tự nhiên (đối với loại nguyên bản không nhuộm).
Cắn nhẹ lớp vỏ, người ăn sẽ cảm nhận độ giòn vui miệng rồi đến phần nhân bên trong béo bùi, có vị ngọt thanh và hậu vị kéo dài rất dễ chịu. Chính sự kết hợp giữa hương thơm, độ giòn và vị bùi độc đáo này đã làm nên sức hấp dẫn khó thay thế của hạt dưa. Do hạt có kích thước nhỏ và việc tách vỏ khá mất thời gian, nhu cầu sử dụng hiện nay cũng thay đổi đáng kể: nhiều người ưu tiên chọn hạt dưa đã bóc vỏ sẵn để tiện lợi hơn khi thưởng thức, đồng thời dễ dùng trong chế biến các loại bánh kẹo và món tráng miệng.
Không chỉ là món ăn vặt để nhâm nhi trong những câu chuyện đầu xuân, hạt dưa còn được sử dụng trong nhiều món ăn khác. Nhân hạt dưa sau khi bóc vỏ được dùng làm nguyên liệu quen thuộc cho bánh cốm, kẹo mè xửng, kẹo đậu phộng hay các loại bánh hạt truyền thống. Nhiều món tráng miệng như chè đậu xanh, chè thập cẩm, xôi vò hoặc kem đều trở nên hấp dẫn hơn khi rắc thêm chút nhân hạt dưa giã nhỏ hay để nguyên. Một số gia đình còn dùng nhân hạt dưa xay để làm sữa hạt, mang lại hương vị béo bùi lạ miệng và tốt cho sức khỏe.
Trên thị trường hiện nay, giá hạt dưa khá phong phú, tùy loại, chất lượng và thời điểm. Hạt dưa đỏ rang truyền thống dao động khoảng 70.000 – 90.000 đồng/kg, hạt dưa đã bóc vỏ lấy nhân có giá cao hơn, khoảng 120.000 đồng/kg. Một số sản phẩm hữu cơ, rang mộc theo tiêu chuẩn sạch giá có thể đắt hơn.
Những tác dụng của hạt dưa với sức khỏe
Tốt cho tim mạch
Hạt dưa chứa lượng lớn axit béo không bão hòa đơn và đa, đặc biệt là omega-3 và omega-6, những dưỡng chất được xem như “liều thuốc bổ” cho hệ tim mạch. Chúng giúp giảm cholesterol xấu, ngăn ngừa xơ vữa động mạch và qua đó làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim hay đột quỵ. Magie trong hạt dưa góp phần điều hòa nhịp tim, ổn định huyết áp, giữ cho tim hoạt động nhịp nhàng. Đồng thời, các chất chống oxy hóa có trong hạt giúp bảo vệ tế bào khỏi các gốc tự do, hạn chế lão hóa và hỗ trợ phòng ngừa nhiều bệnh mãn tính.
Tốt cho hệ tiêu hóa
Nhờ giàu chất xơ, hạt dưa giúp tăng cường nhu động ruột, hỗ trợ ngăn ngừa táo bón hiệu quả. Các hợp chất chống viêm như cucurbitacin còn giúp làm dịu niêm mạc dạ dày và ruột, giảm các triệu chứng khó chịu như đầy hơi, ợ nóng hay khó tiêu – những vấn đề thường gặp sau những bữa ăn thịnh soạn ngày Tết. Nhờ tác dụng nhẹ nhàng nhưng hiệu quả này, hệ tiêu hóa được thư giãn và hoạt động trơn tru hơn.
Bổ trợ sức khỏe não bộ
Hạt dưa là “kho tàng dinh dưỡng” cho não với hàm lượng cao vitamin nhóm B (B1, B3, B6), cholin và magie – những dưỡng chất quan trọng cho hoạt động của hệ thần kinh. Chúng hỗ trợ cải thiện trí nhớ, tăng khả năng tập trung và giúp não bộ xử lý thông tin hiệu quả hơn. Hạt dưa cũng thúc đẩy cơ thể sản xuất serotonin giúp tinh thần sảng khoái, giảm căng thẳng và mệt mỏi.
Tăng cường hệ miễn dịch
Nhờ chứa vitamin E, kẽm và selen, hạt dưa trở thành nguồn thực phẩm có lợi cho sức đề kháng. Bộ ba dưỡng chất này giúp tăng cường hoạt động của hệ miễn dịch, bảo vệ cơ thể trước sự tấn công của vi khuẩn, virus và nhiều tác nhân gây bệnh khác. Không chỉ vậy, chất chống oxy hóa trong hạt dưa còn đóng vai trò trung hòa gốc tự do, hạn chế tổn thương tế bào và giảm nguy cơ mắc các bệnh mãn tính như ung thư, tim mạch hay tiểu đường. Bổ sung hạt dưa vào chế độ ăn hằng ngày giúp cơ thể khỏe mạnh và giàu năng lượng hơn.
Giúp ngủ sâu và ngủ ngon hơn
Hạt dưa chứa tryptophan – axit amin cần thiết để cơ thể tạo ra serotonin, rồi chuyển hóa thành melatonin, loại hormone chịu trách nhiệm điều hòa giấc ngủ. Nhờ đó, cơ thể nhận biết thời điểm nghỉ ngơi, giúp bạn dễ dàng thư giãn và chìm vào giấc ngủ sâu. Bên cạnh đó, magie trong hạt dưa giúp thả lỏng cơ bắp và làm dịu hệ thần kinh, hỗ trợ cải thiện chất lượng giấc ngủ một cách tự nhiên.
Tốt cho làn da và mái tóc
Vitamin E có trong hạt dưa là chất chống oxy hóa mạnh, giúp nuôi dưỡng làn da khỏe mạnh, làm chậm quá trình lão hóa và giảm nếp nhăn, giữ cho da luôn tươi trẻ, rạng rỡ. Các dưỡng chất trong hạt còn hỗ trợ kích thích mọc tóc, hạn chế rụng tóc, giúp tóc dày hơn, chắc khỏe và bóng mượt.