Bơ (tên khoa học Persea americana) là loại cây ăn quả thuộc họ Lauraceae, có nguồn gốc từ vùng Trung và Nam Mỹ, sau này được di thực và trồng phổ biến tại nhiều quốc gia có khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới.
Ở Việt Nam, cây bơ được đưa vào trồng từ đầu thế kỷ XX, ban đầu chủ yếu ở vùng Tây Nguyên, nơi khí hậu mát mẻ quanh năm, đất bazan tơi xốp và giàu dinh dưỡng. Các tỉnh như Đắk Lắk, Lâm Đồng, Gia Lai hay Quảng Ngãi hiện nay đều là “thủ phủ bơ” của cả nước, cung cấp hàng chục nghìn tấn quả mỗi năm.
Cây bơ là loại thân gỗ cao từ 5–15 mét, tán lá rậm và xanh quanh năm. Cây ra hoa nhỏ màu vàng nhạt, mọc thành chùm, thường được trồng xen nhiều giống khác nhau để tăng năng suất.
Quả bơ có hình dáng rất đa dạng, có thể tròn, bầu dục hoặc thuôn dài, tùy thuộc vào giống. Vỏ bơ thường dày, khi còn non có màu xanh đậm, khi chín chuyển sang xanh nhạt, vàng hay tím đậm. Thịt bơ mềm, màu vàng nhạt hoặc vàng đậm, béo ngậy và mịn màng, bao quanh một hạt to nằm giữa.
Việt Nam hiện có nhiều giống bơ nổi tiếng, mỗi loại mang một hương vị và giá trị riêng như bơ Booth, bơ 034, bơ sáp, bơ Hass... Tùy từng giống và vùng trồng mà mùa bơ có thể kéo dài từ tháng 5 đến tháng 11 hằng năm. Trên thị trường bơ được bán với giá từ 20.000-50.000 đồng/kg.
Bơ có hương thơm nhẹ, vị béo bùi tự nhiên và cảm giác tan mịn trong miệng, ăn trực tiếp hoặc làm sinh tố bơ là phổ biến nhất. Ngoài ra, người ta còn dùng bơ để làm bơ dầm sữa, bánh mì bơ mật ong, salad bơ trộn tôm, sushi bơ...
Theo các chuyên gia dinh dưỡng, trong đó có Viện Dinh dưỡng Hoa Kỳ, bơ được xem là một trong những loại trái cây tốt nhất cho sức khỏe nhờ chứa nhiều dưỡng chất quý. Trung bình 100g bơ cung cấp khoảng 15g chất béo lành mạnh giúp bảo vệ tim mạch, cùng với lượng dồi dào vitamin E, C, B6, kali và các chất chống oxy hóa có lợi cho cơ thể.
Những tác dụng của quả bơ với sức khoẻ:
Giảm nguy cơ mắc hội chứng chuyển hóa
Hội chứng chuyển hóa là nhóm các rối loạn liên quan đến tim mạch và trao đổi chất, làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường, bệnh tim, ung thư hay viêm khớp. Một nghiên cứu lớn trên hơn 17.000 người trưởng thành cho thấy, những người thường xuyên ăn bơ có nguy cơ mắc hội chứng chuyển hóa thấp hơn 50% so với người không ăn. Điều này cho thấy bơ có thể giúp bảo vệ sức khỏe tim mạch và ổn định chuyển hóa cơ thể.
Hỗ trợ tim mạch khỏe mạnh
Ăn một quả bơ mỗi ngày mang lại nhiều lợi ích cho trái tim. Các chất béo không bão hòa đơn trong bơ giúp giảm triglyceride, kiểm soát cholesterol xấu (LDL) và tăng cholesterol tốt (HDL). Đồng thời, bơ còn giúp làm chậm sự hình thành mảng bám trong động mạch, giảm nguy cơ loạn nhịp, đau tim và đột quỵ.
Hỗ trợ giảm cân
Mặc dù chứa chất béo, bơ lại là “bạn đồng hành” lý tưởng trong quá trình giảm cân. Chất béo tốt giúp bạn no lâu, giảm cảm giác thèm ăn, còn lượng chất xơ hòa tan và không hòa tan trong bơ hỗ trợ tiêu hóa, ổn định đường huyết và ngăn cơ thể tích trữ chất béo dư thừa.
Ngăn ngừa ung thư
Các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm cho thấy, chiết xuất từ bơ có thể làm chậm sự phát triển của tế bào ung thư, đặc biệt là ung thư tuyến tiền liệt. Hàm lượng chất chống oxy hóa và chất béo lành mạnh trong bơ giúp tăng cường sức đề kháng, đồng thời hỗ trợ giảm tác dụng phụ của các liệu pháp điều trị như hóa trị.
Bảo vệ khớp
Vitamin E trong bơ có tác dụng giảm viêm, hỗ trợ làm dịu các cơn đau khớp và ngăn ngừa thoái hóa sụn khớp. Một chế độ ăn giàu vitamin E, đặc biệt từ nguồn tự nhiên như bơ, có liên quan đến việc giảm nguy cơ tổn thương khớp và duy trì khả năng vận động linh hoạt.
Giảm viêm trong cơ thể
Tình trạng viêm mãn tính là nguyên nhân tiềm ẩn của nhiều bệnh như tiểu đường, tim mạch hay béo phì. Bơ chứa nhiều hợp chất chống viêm và chất chống oxy hóa mạnh mẽ giúp trung hòa các gốc tự do, bảo vệ tế bào khỏi tổn thương và giảm nguy cơ bệnh mãn tính.
Tăng cường hệ miễn dịch
Bơ là “kho dinh dưỡng” với hàng loạt vitamin và khoáng chất thiết yếu như sắt, canxi, magiê, phốt pho, kali, kẽm, cùng các vitamin C, B, K và E. Những vi chất này góp phần củng cố hệ miễn dịch, giúp cơ thể khỏe mạnh, phòng ngừa nhiễm khuẩn và bệnh tật.
Cải thiện sức khỏe đường ruột
Một quả bơ chứa khoảng 6–10g chất xơ, hỗ trợ hoạt động tiêu hóa, giúp đường ruột hoạt động ổn định và nuôi dưỡng lợi khuẩn. Ăn bơ thường xuyên có thể giảm táo bón, tăng cường hấp thu dinh dưỡng và giữ cho hệ tiêu hóa khỏe mạnh.
Ai không nên ăn bơ?
Người dị ứng với bơ hoặc latex (mủ cao su): Có thể gặp triệu chứng ngứa, phát ban, sưng, buồn nôn hoặc khó thở sau khi ăn.
Người bị bệnh gan: Do bơ chứa nhiều chất béo, ăn quá nhiều có thể làm gan phải hoạt động quá sức.
Người đang dùng thuốc làm loãng máu (Warfarin): Vitamin K trong bơ có thể làm giảm tác dụng của thuốc, nên cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi ăn.
Người có hệ tiêu hóa yếu: Ăn nhiều bơ dễ gây đầy hơi, khó tiêu hoặc tiêu chảy.
Người đang giảm cân nghiêm ngặt: Bơ nhiều calo và chất béo, nếu ăn quá mức có thể khiến tăng cân.
Trẻ dưới 6 tháng tuổi: Hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện, không nên cho trẻ ăn bơ khi chưa có chỉ định của bác sĩ.