Bưởi (tên khoa học Citrus maxima hoặc Citrus grandis) là loại cây ăn quả lâu năm thuộc họ cam quýt. Cây bưởi có tán rộng, thân gỗ cao từ 3–5 m, lá xanh đậm và bóng, chịu được khí hậu nhiệt đới gió mùa. Quả bưởi có kích thước lớn, hình tròn hoặc hơi thuôn, vỏ dày từ 1–2 cm, lớp cùi trắng xốp, bên trong chia thành nhiều múi. Tép bưởi mọng nước, có vị ngọt hoặc chua tùy giống.
Ở Việt Nam, bưởi được trồng rộng khắp với nhiều giống nổi tiếng, mỗi loại mang một hương vị đặc trưng. Bưởi Năm Roi với múi ráo, ít hạt, vị ngọt hơi chua; bưởi Da Xanh vỏ xanh đặc trưng, múi hồng mọng nước, ngọt thanh và là đặc sản xuất khẩu; bưởi Tân Triều, bưởi Thanh Trà, bưởi Đoan Hùng, bưởi Diễn, bưởi đỏ... Nhờ kỹ thuật canh tác ngày càng tốt, nhiều vùng đã chủ động điều chỉnh mùa vụ, giúp bưởi có mặt gần như quanh năm trên thị trường.
Vào mùa, bưởi được bán ngập tràn trên thị trường với giá rẻ, chỉ từ 5.000-25.000 đồng/kg. Dòng bưởi da xanh hay bưởi bán vào dịp Tết, bưởi tuyển chọn để xuất khẩu có giá đắt hơn.
Ngoài ăn trực tiếp, bưởi còn được dùng để chế biến nhiều món ăn và thức uống độc đáo, giúp đa dạng hóa giá trị ẩm thực. Nổi tiếng nhất là gỏi bưởi tôm thịt với vị ngọt của múi bưởi hòa quyện độ béo của thịt và vị dai của tôm, tạo nên món khai vị hấp dẫn. Bưởi còn được ép lấy nước giải khát, làm mứt vỏ bưởi trong dịp Tết, ướp rượu hoặc chiết xuất tinh dầu để làm đẹp tóc và thư giãn. Nhờ sự đa dạng trong cách chế biến, bưởi trở thành loại quả vừa ngon miệng vừa mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.
Nửa quả bưởi cỡ vừa (120 g) chứa khoảng 41 calo, không có chất béo, cholesterol hay natri. Phần này cung cấp 10 g carbohydrate gồm 1 g chất xơ và 9 g đường, cùng 1 g protein. Bưởi còn giàu vitamin với 38,4 mg vitamin C và 71,3 mcg vitamin A.
Tháng 3 năm 2023, BBC Good Food đã đăng tải một danh sách "20 loại trái cây tốt nhất", trong đó quả bưởi nằm ở vị trí thứ 9.
Những tác dụng của quả bưởi với sức khỏe
Tăng cường miễn dịch
Bưởi là nguồn vitamin C dồi dào – chất chống oxy hóa quan trọng giúp củng cố hệ miễn dịch. Loại quả này còn cung cấp vitamin A, hỗ trợ cơ thể chống viêm và tăng khả năng đề kháng.
Hỗ trợ giảm cân
Nhờ giàu chất dinh dưỡng nhưng ít calo, lại chứa nhiều chất xơ và nước, bưởi giúp tạo cảm giác no lâu, từ đó hỗ trợ kiểm soát cân nặng hiệu quả.
Tốt cho tim mạch
Chất xơ trong bưởi giúp giảm cholesterol LDL, cải thiện huyết áp, điều hòa đường huyết và hỗ trợ kiểm soát cân nặng. Bưởi còn chứa kali – khoáng chất giúp ổn định huyết áp và bảo vệ sức khỏe tim mạch.
Hỗ trợ tiêu hóa
Hàm lượng chất xơ cao trong bưởi giúp hệ tiêu hóa hoạt động trơn tru, giảm nguy cơ táo bón và nhiều vấn đề như trĩ, loét dạ dày hay trào ngược axit.
Chống lại bệnh mãn tính
Bưởi giàu flavonoid như naringin và naringenin – các chất chống oxy hóa có khả năng giảm viêm, bảo vệ tế bào và góp phần ngăn ngừa bệnh tim, ung thư và tiểu đường.
Có đặc tính kháng khuẩn
Một số nghiên cứu cho thấy tinh dầu chiết xuất từ bưởi có thể ức chế sự phát triển của một số vi khuẩn và nấm, trong đó có Staphylococci và Enterobacteriaceae, giúp tăng cường khả năng bảo vệ cơ thể.
Hạ đường huyết hiệu quả
Trong bưởi có chứa naringenin có tác dụng bảo vệ sức khỏe. Naringenin hỗ trợ điều trị hiệu quả bệnh tiểu đường, cải thiện độ nhạy cảm của cơ thể với insulin. Thường xuyên ăn bưởi sẽ có hiệu quả trong điều trị bệnh tiểu đường.
Lưu ý khi ăn bưởi
- Không ăn bưởi sau khi uống rượu hoặc hút thuốc: Cần cách 48 giờ vì chất pyranocoumarin trong bưởi làm tăng chuyển hóa men ruột, khiến độc tính của nicotin và ethanol hấp thụ mạnh hơn.
- Không ăn khi bị tiêu chảy: Bưởi có tính lạnh, dễ làm triệu chứng nặng hơn và gây đau bụng.
- Không ăn kèm cà rốt, dưa chuột: Các loại rau này phá hủy vitamin C trong bưởi, làm giảm giá trị dinh dưỡng.
- Không ăn chung với cua: Dễ gây kích ứng dạ dày, dẫn đến đau bụng và nôn ói.
- Không ăn cùng gan heo: Kim loại trong gan heo phản ứng với vitamin C, làm mất dinh dưỡng.
- Không ăn khi bị đau dạ dày, loét tá tràng: Axit và chất xơ trong bưởi có thể gây nóng rát, khó tiêu, làm bệnh trầm trọng hơn.