"Cú đêm" là hành vi phổ biến của nhiều người trẻ khi nói về thói quen thức khuya, ngủ ngày hay nhiều người còn hay gọi “ngủ ngày, cày đêm”. Có rất nhiều lý do được các bạn trẻ đưa ra để lý giải cho việc phải thức đêm, thậm chí nhiều người biết rằng thói quen này sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe, nhưng họ lại “mắc kẹt” trong thói quen này mà không biết làm sao để dứt ra.
TS.BS Trần Thị Hồng Thu, nguyên Phó giám đốc Bệnh viện Tâm thần ban ngày Mai Hương (Hà Nội) cho biết, rất nhiều người trẻ đến khám vì rối loạn lo âu, suy nhược cơ thể, mất tập trung và khi khai thác sâu thì họ đều có một điểm chung là thức khuya.
Thực tế, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, những người có thói quen thức khuya thường khó khăn tập trung chú ý, khó đưa ra quyết định hoặc thể hiện sáng tạo. Trong khi đây đều là những kỹ năng sống còn trong thời đại số, có tính cạnh tranh vô cùng khốc liệt.
“Thói quen “ngủ ngày, cày đêm” không đơn giản là lựa chọn cá nhân, là thói quen xấu mà đây là một dạng rối loạn cần được điều chỉnh, can thiệp càng sớm càng tốt. Tiếc rằng, đa số các bạn trẻ lại không nhận ra điều đó, chỉ đi khám khi đã có những biểu hiện nặng cả về thể chất lẫn tinh thần. Điều này là vô cùng nguy hiểm, nó có thể phá hủy cả sự nghiệp và cuộc sống”, bác sĩ Hồng Thu cảnh báo.
Rất nhiều người trẻ tự bào mòn sức khỏe bản thân khi trở thành "cú đêm". Ảnh minh họa.
M.T (20 tuổi, ở Hà Nội) sau thời gian dài thức khuya, cơ thể suy nhược, người gầy rộc, hai mắt thâm quầng đã phải vào viện vì bị ngất trong phòng khi đang học bài. Khi tỉnh dậy, T chỉ nhớ “mang máng” rằng, thấy mọi thứ quay cuồng rồi lịm đi lúc nào không hay. Lúc đó đã gần sáng, khi T đang cố ôn nốt bài.
T cho biết, từ khi vào đại học cô bắt đầu có thói quen thức khuya, dù nhiều lần cố dứt ra và đi ngủ sớm, nhưng lên giường rồi lại bật dậy vì không thể ngủ được. “Ban đầu em chỉ muốn tận dụng ban đêm yên tĩnh để ôn thi, xong rồi quen riết cứ thức hoài. Không học thì cũng ngồi xem phim, nói chuyện với bạn bè. Bạn em nhiều người cũng thức như vậy và chỉ cần có người để nói chuyện”, T tâm sự.
Không chỉ học sinh, sinh viên, ngay cả những người đi làm cũng trở thành “cú đêm thượng hạng”. Thậm chí còn tự hào khi bạn bè, đồng nghiệp khen thức đêm giỏi, làm việc chăm. Anh T.V.H (27 tuổi) là một ví dụ điển hình, khi hôm nào cũng 4-5 giờ sáng mới ngủ, hôm sau ngủ đến 11h trưa.
“Ban đầu tôi chỉ thức để làm việc cho kịp deadline, nhưng rồi quen không ngủ được. Công việc không phải lên công ty nên sáng ra tôi ngủ bù. Trước khi đi ngủ lúc 3-4 giờ sáng, tôi luôn nhắn vào nhóm làm việc để mọi người biết khả năng thức đêm và sức làm việc của mình”, H nói.
Thế nhưng, sau một thời gian H cảm thấy đầu óc như lú lẫn, mất tập trung, đau dạ dày và da nhăn nheo. Khi gặp bạn bè, ai cũng chê già đi so với trước, khi đó H dù biết nguyên nhân là do thức khuya, nhưng lại không thể đi ngủ sớm được, dù đã thử vài lần.
Thức đêm triền miên là một rối loạn cần phải được can thiệp, điều trị. Ảnh minh họa.
Đó chỉ là hai trong số rất nhiều trường hợp gặp vấn đề về rối loạn tâm thần do thói quen thức khuya. Thực tế một khảo sát tại Viện Sức khỏe Tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai) năm 2023 cho thấy, có tới 64% thanh thiếu niên và người trẻ thừa nhận thường xuyên ngủ sau 1h sáng. 32% ngủ sau 3h sáng ít nhất 3 ngày/tuần. Hơn 70% cho biết từng cảm thấy mất năng lượng, mệt mỏi và không thể tập trung sau chuỗi ngày “ngủ ngày, cày đêm”.
Tiến sĩ Hồng Thu cảnh báo, thức khuya thường xuyên gây hệ quả nghiêm trọng đến thể chất lẫn tâm lý như mất tập trung, suy giảm trí nhớ, dễ kích động, cáu gắt, suy giảm hệ miễn dịch, tăng nguy cơ béo phì, tiểu đường, tim mạch, rối loạn tiêu hóa. Với nữ giới, còn gây rối loạn kinh nguyệt, rụng tóc, da xấu, tăng cân, rối loạn nội tiết, ảnh hưởng khả năng sinh sản và phát triển chiều cao (ở tuổi dậy thì).
Thế nhưng, để thay đổi thói quen lại không hề dễ. Bác sĩ Hồng Thu tư vấn, với trường hợp thức khuya đã có những ảnh hưởng tâm lý với triệu chứng như đã nói trên, cần thiết phải đi khám để được bác sĩ tư vấn, thậm chí điều trị.
Với người đang bắt đầu thức khuya dù là lý do gì, cũng cần dừng lại trước khi đồng hồ sinh học thay đổi và đảo lộn. Cần tập thói quen ngủ đủ giấc, đúng giờ, tránh dùng các chất kích thích trước khi đi ngủ. Bố trí thời gian để giải quyết công việc, bài tập xong trong ngày, tuyệt đối không lấy đó là lý do để thức khuya. Nên dành thời gian để thể dục, vì sẽ giúp đi vào giấc ngủ tốt hơn.
Riêng đối với những người làm việc ở môi trường có tính chất cần thức khuya hoặc không thể ngủ vào ban đêm, cần tự điều chỉnh như giữ lịch trình giấc ngủ nhất quán hay đặt mục tiêu ngủ sâu 8 tiếng…