Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) từng công bố xếp hạng 47 loại trái cây và rau củ tốt nhất thế giới dựa trên điểm "mật độ dinh dưỡng". Trong đó, bồ công anh được xếp ở vị trí 16, với số điểm là 46,34.
Rau bồ công anh hay còn gọi là diếp trời, diếp dại, có tên khoa học Lactuca indica L., thuộc họ Cúc. Thân cây mảnh, vươn thẳng lên, lá xanh đậm và thường có răng cưa hoặc chia thùy sâu. Vào mùa mưa, cây phát triển mạnh hơn, phủ xanh khắp các vùng quê miền Bắc và miền Trung. Với người dân nông thôn, bồ công anh từ lâu đã quá quen thuộc, chỉ cần đi vài bước ra vườn sau nhà là có thể hái được cả nắm để chế biến.
Điều tạo nên sức hấp dẫn của bồ công anh chính là vị đắng đặc trưng. Lần đầu nếm thử, không ít người phải khựng lại vì cái đắng ấy lan ngay đầu lưỡi. Nhưng hậu vị ngọt dịu và cảm giác mát lành lại khiến họ nhớ mãi.
Ở quê, bồ công anh thường được dùng làm nguyên liệu chế biến các món ăn đơn giản như lá non đem nấu canh với tôm khô, cá rô đồng hoặc thịt bằm; hoặc xào tỏi, xào thịt bò... Một số gia đình còn tận dụng cả hoa và cuống hoa để làm nộm. cuống hoa sau khi tước vỏ và ngâm nước muối sẽ tự xoăn lại, trông vừa lạ mắt vừa tạo cảm giác giòn thú vị. Kết hợp thêm rau thơm, lạc rang và chút nước mắm chua ngọt, món nộm trở thành món ăn giải nhiệt cho những ngày nắng nóng.
Nhiều người thường hái cả cây đem rửa sạch rồi nấu nước uống để thanh nhiệt, hỗ trợ tiêu hóa hoặc giảm cảm giác nóng trong người hoặc phơi khô lá và rễ để hãm trà, tạo nên thức uống có mùi thơm nhẹ, dễ uống. Nhiều nghiên cứu dinh dưỡng hiện đại cho thấy bồ công anh chứa nhiều vitamin A, C cùng các khoáng chất giúp tăng cường sức đề kháng, giải độc và lợi tiểu.
Phần rễ của cây bồ công anh cũng là “kho” dưỡng chất đáng chú ý, chứa nhiều khoáng chất như canxi, sắt, kali, silic, magie, phốt pho cùng lượng chất diệp lục dồi dào. Nhờ những thành phần này, rễ bồ công anh được xem như loại kháng sinh tự nhiên, có khả năng hỗ trợ cải thiện các vấn đề như nhiễm trùng đường hô hấp trên, quai bị, viêm mắt, viêm gan, đau dạ dày hay kiết lỵ.
Ở chợ quê hay trên chợ mạng, rau bồ công anh tươi được bán với giá khoảng 40.000 đồng/kg. Trà bồ công anh phơi khô còn có giá cao hơn, dao động quanh mức 120.000 đồng/kg. Nhận thấy nhu cầu thị trường ngày càng tăng, một số hộ dân ở các vùng ngoại ô đã bắt đầu chuyển sang trồng bồ công anh để bán.
Những tác dụng của bồ công anh với sức khỏe
Hỗ trợ người mắc tiểu đường
Bồ công anh có khả năng kích thích tuyến tụy hoạt động hiệu quả hơn, giúp tăng sản xuất insulin tự nhiên. Đồng thời, đây cũng là loại thảo dược có tính lợi tiểu, hỗ trợ cơ thể đào thải lượng đường dư thừa và giảm tình trạng đường tích tụ trong thận – vấn đề thường gặp ở bệnh nhân tiểu đường.
Tăng cường sức khỏe xương khớp
Hàm lượng canxi dồi dào trong bồ công anh góp phần nuôi dưỡng và duy trì độ chắc khỏe cho xương. Thêm vào đó, các chất chống oxy hóa như vitamin C và luteolin giúp bảo vệ xương khỏi tác hại của gốc tự do, hạn chế nguy cơ loãng xương và sự suy giảm mật độ xương theo tuổi tác.
Hỗ trợ chức năng gan
Bồ công anh được xem là thảo dược giúp gan thải độc tự nhiên. Các hoạt chất trong cây giúp kích thích hệ tiêu hóa, tăng khả năng loại bỏ độc tố và cân bằng điện giải trong cơ thể. Do vị hơi khó ăn, bạn có thể kết hợp lá bồ công anh với các loại rau xanh khác để làm sinh tố hoặc salad cho dễ thưởng thức.
Cải thiện hoạt động hệ tiêu hóa
Loại rau này có tác dụng kích thích cảm giác thèm ăn, nhưng đồng thời lại rất tốt cho đường ruột nhờ chứa inulin và các chất nhầy giúp làm dịu niêm mạc tiêu hóa. Các chất chống oxy hóa trong cây còn thúc đẩy sự phát triển của lợi khuẩn và ức chế vi khuẩn gây hại, giúp hệ tiêu hóa vận hành ổn định hơn.
Tốt cho hệ tiết niệu
Nhờ đặc tính lợi tiểu mạnh, bồ công anh giúp thanh lọc thận, đẩy độc tố ra ngoài và hỗ trợ sự phát triển của vi khuẩn có lợi trong hệ tiết niệu. Điều này góp phần giảm nguy cơ nhiễm khuẩn và cải thiện sức khỏe đường tiểu.
Giàu chất chống oxy hóa
Bồ công anh chứa lượng lớn beta-carotene – chất chống oxy hóa giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do stress oxy hóa. Ngoài ra, polyphenol trong cây cũng là nguồn chất chống oxy hóa mạnh, có mặt ở cả hoa, lá, thân và rễ.
Giảm tình trạng viêm
Một số hợp chất trong bồ công anh, đặc biệt là polyphenol, có khả năng giảm viêm. Các nghiên cứu trong ống nghiệm cho thấy mức độ viêm giảm đáng kể ở những tế bào được tiếp xúc với chiết xuất bồ công anh, gợi mở tiềm năng ứng dụng trong hỗ trợ điều trị các bệnh viêm mạn tính.
Hỗ trợ kiểm soát huyết áp
Hàm lượng kali cao trong lá bồ công anh có thể giúp điều hòa huyết áp và mang lại lợi ích cho hệ tim mạch. Tuy nhiên, để áp dụng trong chế độ ăn hằng ngày, người bệnh vẫn nên tham khảo ý kiến chuyên gia sức khỏe để có hướng dẫn phù hợp.
Khả năng chống ung thư
Trong y học cổ truyền nhiều nền văn hóa, bồ công anh được đánh giá cao vì khả năng hỗ trợ phòng chống ung thư. Một số tài liệu ghi nhận loại cây này đặc biệt hữu ích trong việc giảm nguy cơ ung thư vú và ung thư tuyến tiền liệt.