Cây cứt lợn (Ageratum conyzoides), hay còn gọi là cỏ hôi hoặc ngũ sắc, cây mọc hoang dại ở nhiều nơi, là một loại thảo dược được sử dụng rộng rãi trong dân gian để điều trị nhiều bệnh lý nhờ vào các tác dụng chống viêm, giảm đau, kháng khuẩn và kháng nấm.
Chữa viêm xoang và viêm mũi dị ứng
Cây cứt lợn được sử dụng rộng rãi trong dân gian để điều trị các bệnh viêm đường hô hấp trên như viêm xoang và viêm mũi dị ứng. Các hợp chất chống viêm và chống dị ứng trong cây giúp làm giảm sưng, đau và thông thoáng đường mũi. Một nghiên cứu tại Nigeria đã xác nhận rằng chiết xuất từ cây cứt lợn có tác dụng chống viêm mạnh, hỗ trợ giảm sưng, đau và làm dịu triệu chứng viêm xoang hiệu quả.
Cách sử dụng: Dùng tươi: Rửa sạch lá cây cứt lợn, giã nhỏ và vắt lấy nước cốt. Nhỏ 1-2 giọt vào mỗi bên mũi, giúp giảm nghẹt mũi và đau nhức xoang.
Xông mũi: Dùng cây cứt lợn tươi, nấu với nước và dùng hơi nước xông vào vùng mũi. Cách này giúp thông mũi, giảm phù nề và đẩy chất nhầy ra ngoài.
 |
Cây ngũ sắc - Ảnh BSCC |
Điều trị các bệnh ngoài da: nấm da, viêm da
Cây cứt lợn có khả năng kháng khuẩn và kháng nấm tốt, đặc biệt đối với các bệnh lý ngoài da do nhiễm khuẩn hoặc nhiễm nấm như viêm da, nấm móng, nấm da chân. Các nghiên cứu cho thấy chiết xuất từ cây cứt lợn có khả năng kháng nhiều loại vi khuẩn và nấm gây bệnh, đặc biệt là các chủng Staphylococcus aureus (tụ cầu) và Candida albicans (nấm).
Cách sử dụng: Đắp ngoài: Rửa sạch lá cây cứt lợn, giã nhỏ và đắp trực tiếp lên vùng da bị nhiễm khuẩn hoặc nhiễm nấm. Giữ trong khoảng 15-20 phút, sau đó rửa lại bằng nước sạch. Có thể thực hiện 2-3 lần/ngày cho đến khi triệu chứng thuyên giảm.
Sắc uống hỗ trợ: Để tăng hiệu quả điều trị và ngăn ngừa tái nhiễm, có thể kết hợp sử dụng nước sắc cây cứt lợn với liều lượng thấp.
Giảm đau và chống viêm
Cây cứt lợn chứa các hợp chất có tác dụng giảm đau và chống viêm, có lợi trong việc điều trị các bệnh lý đau nhức, viêm khớp và đau cơ. Các hợp chất này hoạt động bằng cách ức chế các enzyme gây viêm như COX-2, từ đó giảm sưng và giảm đau hiệu quả.
Nghiên cứu tại Brazil cho thấy chiết xuất từ cây cứt lợn có hiệu quả trong việc giảm đau và chống viêm trên các mô hình động vật bị viêm khớp. Điều này hỗ trợ việc sử dụng cây cứt lợn trong y học dân gian để điều trị các cơn đau do viêm.
Cách sử dụng: Sắc nước uống: Dùng 10-15g cây cứt lợn khô, sắc với nước uống 1-2 lần mỗi ngày. Cách này giúp giảm đau nhức, giảm sưng viêm trong các bệnh lý về khớp và đau cơ.
Hoặc dùng đắp ngoài: Lá cây cứt lợn tươi có thể giã nhuyễn, đắp lên vùng khớp bị viêm hoặc vùng cơ bị đau nhức để giảm sưng đau.
Hỗ trợ điều trị các bệnh lý tiêu hóa: Cây cứt lợn còn được sử dụng để hỗ trợ điều trị các bệnh lý về tiêu hóa, bao gồm đầy bụng, khó tiêu và các bệnh nhiễm trùng đường ruột. Các hợp chất kháng khuẩn trong cây giúp loại bỏ vi khuẩn gây bệnh đường ruột và cải thiện tiêu hóa.
Một nghiên cứu cho thấy rằng cây cứt lợn có tác dụng kháng khuẩn với vi khuẩn E. coli – nguyên nhân phổ biến gây nhiễm trùng đường ruột, từ đó giúp cải thiện tình trạng tiêu hóa và làm giảm các triệu chứng đầy bụng, khó tiêu.
Cách sử dụng: Sắc uống: Dùng 10g cây cứt lợn khô hoặc khoảng 20g cây tươi, sắc lấy nước uống, dùng 2-3 lần/ngày để giảm các triệu chứng rối loạn tiêu hóa.
Giảm các bệnh lý mạn tính:
Các hợp chất flavonoid và polyphenol trong cây cứt lợn có khả năng chống oxy hóa mạnh, giúp bảo vệ tế bào khỏi sự tấn công của các gốc tự do, giảm nguy cơ mắc các bệnh mạn tính như ung thư, tiểu đường và bệnh tim mạch.
Các nghiên cứu cho thấy chiết xuất từ cây cứt lợn có thể làm giảm quá trình oxy hóa trong cơ thể, bảo vệ tế bào khỏi tổn thương và giảm nguy cơ các bệnh mạn tính.
Cách sử dụng: Có thể uống nước sắc từ cây cứt lợn để tăng cường khả năng chống oxy hóa, giúp bảo vệ sức khỏe tổng thể.
 |
Cây cứt lợn thường được điều trị viêm xoang - Ảnh minh họa |
Một số lưu ý khi sử dụng cây cứt lợn
Mặc dù cây cứt lợn có nhiều tác dụng chữa bệnh, cần lưu ý một số điểm để đảm bảo an toàn và hiệu quả khi sử dụng:
Sử dụng trong thời gian ngắn: Cây cứt lợn có thể gây tích lũy một số chất độc nếu dùng kéo dài. Chỉ nên dùng trong khoảng 1-2 tuần cho đến khi triệu chứng giảm và không sử dụng liên tục trong thời gian dài.
Không dùng cho phụ nữ mang thai và cho con bú: Chưa có đủ nghiên cứu về độ an toàn của cây cứt lợn cho phụ nữ mang thai và cho con bú, do đó, tốt nhất nên tránh sử dụng để đảm bảo an toàn.
Thận trọng khi dùng cho trẻ em: Trẻ em có cơ địa nhạy cảm, do đó nên hỏi ý kiến chuyên gia trước khi sử dụng cây cứt lợn cho trẻ, đặc biệt là đối với trẻ nhỏ dưới 5 tuổi.
Tương tác với thuốc tây: Nếu đang dùng thuốc, đặc biệt là thuốc chống viêm và giảm đau, hãy thận trọng khi sử dụng cây cứt lợn vì có thể xảy ra tương tác thuốc, làm tăng hoặc giảm hiệu quả của thuốc tây.
Phản ứng dị ứng: Một số người có thể bị dị ứng với cây cứt lợn, gây ngứa ngáy, nổi mẩn hoặc khó thở. Nếu có dấu hiệu dị ứng, ngưng sử dụng ngay và tham khảo ý kiến bác sĩ.
Để đảm bảo an toàn, người dùng nên tuân thủ liều lượng hợp lý, không sử dụng dài hạn và cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y học cổ truyền khi sử dụng cho các đối tượng đặc biệt như phụ nữ mang thai và trẻ em.
Bác sĩ Quách Tuấn Vinh
(Chủ tịch hội Đông y Hoàn Kiếm)