Hiểu rõ mục đích của việc nhịn ăn uống và thực hiện đúng sẽ giúp người bệnh đảm bảo sức khỏe, góp phần thành công cho ca phẫu thuật.
Nhịn ăn uống trước khi phẫu thuật là như thế nào?
Các nhà nghiên cứu Y khoa đã chứng minh, việc nhịn ăn uống trước khi phẫu thuật là điều cần thiết, giúp cuộc mổ diễn ra thuận lợi, an toàn hơn. Nhịn ăn trước khi phẫu thuật là việc người bệnh nhịn ăn trong một khoảng thời gian nhất định khiến dạ dày rỗng, nhằm phòng ngừa những biến chứng trong, sau gây mê và khi phẫu thuật.
 Bác sĩ Khoa Gây mê hồi sức cơ sở An Đồng, Bệnh viện Hữu nghị Việt Tiệp thực hiện thăm khám và tư vấn, hướng dẫn chế độ dinh dưỡng phù hợp cho người bệnh trước khi phẫu thuật |
Tùy vào thể trạng của từng người bệnh hoặc căn cứ tính chất của mỗi cuộc mổ, bác sĩ sẽ tư vấn, cũng như hướng dẫn chi tiết người bệnh thực hiện chế độ ăn uống phù hợp với cuộc mổ đó.
Thống kê của Hiệp hội Gây mê hồi sức Hoa Kỳ (ASA), viêm phổi do hít phải chất nôn từ dạ dày là một trong những biến chứng hiếm gặp (chiếm tỉ lệ 1,1/10 000 người trưởng thành và 1,3/10.000 đối với trẻ em), song có thể để lại những hậu quả nặng nề, như: viêm phổi; xơ phổi; tắc nghẽn phổi mà hậu quả 57% trong số đó là nguyên nhân gây ra tử vong, 15% có những thương tổn phổi vĩnh viễn không hồi phục.
Do đó, trước mỗi cuộc mổ dù ngắn hay dài, dù gây mê toàn thân hay gây tê vùng, gây tê tại chỗ; người bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình chuyên môn về việc nhịn ăn uống được tư vấn, hướng dẫn chuyên môn từ các bác sĩ. Từ đó, chủ động phòng ngừa một số biến chứng nguy hiểm, nặng nề có thể xảy ra, làm tổn hại đến sức khỏe và tiền bạc của người bệnh.
Tại sao phải nhịn ăn uống trước khi phẫu thuật?
Bất kỳ cuộc mổ nào cũng cần phải gây mê hoặc gây tê giảm đau nhằm làm cho người bệnh quên đi cảm giác sợ hãi, lo lắng, đau đớn. Qua đánh giá mức độ khó hoặc phức tạp của mỗi cuộc mổ, bác sĩ Gây mê hồi sức sẽ quyết định phương pháp vô cảm phù hợp với từng thể trạng và tình trạng bệnh lý của mỗi người bệnh.
Các phương pháp này luôn đòi hỏi phải kiểm soát được các chức năng sống của người bệnh trong suốt quá trình phẫu thuật, gồm: hô hấp; tuần hoàn; bài tiết,… Đồng thời, thuốc mê, thuốc tê được sử dụng phải thích hợp về nồng độ, liều lượng cụ thể nhằm giữ cho người bệnh được thoải mái, an toàn và không bị các biến chứng, tác dụng phụ.
 Các y, bác sĩ triển khai công tác gây mê cho người bệnh trước khi phẫu thuật tại Khoa Gây mê hồi sức cơ sở An Đồng, Bệnh viện Hữu nghị Việt Tiệp |
Chức năng hô hấp: khi được gây mê, người bệnh cũng ít nhiều bị suy giảm chức năng hô hấp, khả năng tự thở trong khi ngủ mê không đáp ứng đủ nhu cầu oxy cần thiết của người bệnh. Do đó, trong các cuộc phẫu thuật dài sẽ sử dụng chất giảm đau nhóm á phiện (morphin) gây ức chế hô hấp, người bệnh được kiểm soát đường thở với ống nội khí quản hoặc mask thanh quản.
Trong quá trình thao tác đặt ống thở, người bệnh sẽ bị kích thích các phản xạ vùng hầu họng gây nôn. Nếu người bệnh không ngủ đủ sâu hoặc không nhịn ăn uống đúng quy định, làm tăng khả năng hít phải chất nôn từ dạ dày và có thể gây ra các biến chứng nặng nề khiến cho kết quả cuộc mổ trở nên xấu đi.
Chuẩn bị đường ruột: đối với phẫu thuật đường tiêu hóa, phải có sự chuẩn bị đường ruột thật tốt trước mổ, phòng ngừa các biến chứng do xì dò thức ăn vào phẫu trường gây ra tình trạng nhiễm trùng sau đó. Người bệnh cần phải nhịn ăn đúng phác đồ, quy trình theo hướng dẫn chuyên môn từ nhân viên y tế.
Vấn đề buồn nôn và nôn ói: một số chất trong thuốc mê hoặc thuốc tê có tác động làm giãn mạch, tụt huyết áp, lạnh run và buồn nôn, nôn ngay trong quá trình phẫu thuật. Thậm chí dị ứng thuốc kháng sinh (dự phòng hoặc điều trị) cũng gây ra hiện tượng này.
Để phòng tránh một cách có hiệu quả, người bệnh cần tuyệt đối tuân thủ chế độ nhịn ăn uống trước mổ. Đồng thời bác sĩ gây mê phải có kế hoạch sử dụng thuốc phòng chống nôn, điều trị ngay lập tức các tác dụng phụ gây ra do thuốc mê, thuốc tê,…
 |
Hướng dẫn nhịn ăn trước mổ |
Cách nhịn ăn uống và một số lưu ý trước khi phẫu thuật
Nếu bạn đã được lên kế hoạch phẫu thuật từ trước, có thời gian vài ngày hoặc vài tuần để chuẩn bị, hãy cố gắng tiêu thụ những loại thực phẩm giàu chất đạm như: thịt lợn, thịt gà, hải sản, đậu phụ hoặc các sản phẩm họ đậu và các sản phẩm từ sữa ít béo. Đây chính là nguồn protein dồi dào, là nguồn dự trữ nguyên liệu thiết yếu của quá trình lành vết thương sau phẫu thuật.
Uống nhiều nước, chỉ cần là nước lọc thông thường cho đến khi nước tiểu của bạn trong và hầu như không màu. Bạn có thể có cảm giác thoải mái hơn khi cơ thể bạn được cung cấp một lượng nước đầy đủ. Những cơn đau nhức hậu phẫu sẽ nhờ đó mà sẽ thuyên giảm hơn rất nhiều. Không chỉ vậy, nước còn giúp tinh thần bạn trở nên thoải mái hơn, giảm căng thẳng và tràn đầy năng lượng trong những ngày chờ phẫu thuật.
Đối với bữa ăn cuối trước khi thực hiện phẫu thuật, bạn có thể bị cám dỗ ăn thật nhiều trước khi phải nhịn ăn trong 8 đến 12 giờ tiếp theo. Tuy nhiên, cần kiên quyết cứng rắn, không được nhượng bộ trước những cám dỗ bởi việc ăn quá nhiều hơn bình thường có thể không đảm bảo mục đích của việc nhịn ăn trước phẫu thuật.
Thay vào đó, hãy dùng một bữa tối nhẹ nhàng trước khi phẫu thuật như súp và salad. Một bữa ăn thịnh soạn sẽ phải mất nhiều thời gian hơn để tiêu hóa hoàn toàn và có nguy cơ ảnh hưởng tới cuộc mổ diễn ra vào sáng sớm ngày hôm sau.
Ngày nay, các nghiên cứu đã chứng minh rằng, sau ăn những thức ăn dạng đặc giàu đạm chất béo thì cần 8 giờ hoặc cần thời gian lâu hơn đối với những người có hội chứng chậm tiêu để có thể tiêu hóa hết thức ăn. Một số loại thức ăn dạng đặc như: cơm, cháo, bún, phở, sữa công thức người bệnh cần nhịn đủ 6 giờ, trẻ em bú sữa mẹ nhịn trước 4 giờ và nước lọc 2 giờ.
Vì vậy, tùy vào thời gian nhập viện để bác sĩ đưa ra khuyến cáo nhịn ăn uống theo công thức 2-4-6-8 với người lớn và cả trẻ em không có bệnh nền kèm theo.
Ở những người bệnh béo phì, tiểu đường, nếu ca mổ tiến hành muộn trong ngày, nên uống thêm dung dịch có pha carbohydrate trước 2 – 3 giờ phẫu thuật để có thêm năng lượng. Cảm giác bị đói, khát sẽ gây ảnh hưởng nhiều đến tâm lý người bệnh trước cuộc mổ. Trẻ em có thể uống thêm nước ép táo trước mổ 2 giờ.
Với người bệnh nhập viện trước mổ một ngày, đêm trước phẫu thuật có thể ăn uống sinh hoạt bình thường. Giờ nhịn ăn có thể từ 12 giờ đêm đến sáng. Tùy vào giờ mổ, chúng ta có thể uống thêm nước ép táo, dung dịch carbohydrate hoặc nước lọc theo sở thích trước khi vào phòng mổ 2 -3 giờ.
Những trường hợp phẫu thuật trong ngày, phải nhịn thức ăn đặc và sữa công thức trước nhập viện (tốt nhất nhịn từ 12 giờ đêm trước khi nhập viện). Sáng ngày nhập viện cần nhịn uống để xét nghiệm máu. Nếu ca mổ rơi vào giờ chiều, có thể uống nước lọc, nước táo ép hoặc dung dịch carbohydrate trước 2-3 giờ vào phòng mổ.
Những trường hợp có tình trạng bệnh phối hợp, cần xin tư vấn của bác sĩ gây mê hồi sức.
Tựu trung, nhịn ăn uống trước khi phẫu thuật cần được quy định rõ ràng và tuân thủ khoa học, hợp lý. Việc tẩm bổ quá mức cần thiết hoặc kiêng khem một cách cực đoan đôi khi lại ảnh hưởng xấu đến chất lượng cuộc mổ và nguy hại cho người bệnh. Hiểu biết những điều này và thực hiện tốt là cách tốt nhất giúp cuộc phẫu thuật cho chính bản thân mình hay người thân trở nên thuận lợi hơn.
ThS.BS Vũ Thị Thanh Nga (Trưởng Khoa Gây mê hồi sức cơ sở An Đồng, Bệnh viện Hữu Nghị Việt Tiệp)