Nguy cơ liệt, suy hô hấp và phải thở máy 3-6 tháng
Khoảng 9 giờ, ngày 13/05, gia đình có 4 người (ngụ TP Thủ Đức) gồm 1 người dì cùng 3 anh em ruột là N.V.H (14 tuổi); N.V.Đ (13 tuổi) và N.T.X (10 tuổi) có mua chả lụa từ người bán dạo không rõ nguồn gốc để ăn với bánh mì.
Sau khi ăn khoảng 12 – 18 giờ cùng ngày, cả 4 người đều bị đau bụng, buồn nôn, ói và tiêu chảy nhiều lần. Tiếp đó, từ từ xuất hiện các triệu chứng mệt mỏi, đau người và 3 đứa trẻ bị yếu cơ dần.
Ngày 14/05, cả 3 bé được đưa vào bệnh viện Nhi Đồng 2 trong tình trạng mệt lả. Bệnh nhi N.V.Đ có biểu hiện sụp mi, yếu 2 chân và đến 5 giờ sáng ngày 15/05 thì bị suy hô hấp, phải đặt nội khí quản thở máy. Hai bé còn lại là N.V.H và N.T.X cũng có biểu hiện sụp mi, yếu chân vào chiều ngày 14/05.
 |
Ăn chả lụa bán dạo 4 người bị ngộ độc Botulium |
Và đến sáng ngày 15/5, hai bé này cũng xuất hiện sụp mi mắt, yếu dần tứ chi, sức cơ khoảng 4/5 nên bệnh viện Nhi Đồng 2 đã mời bác sĩ khoa Bệnh Nhiệt đới bệnh viện Chợ Rẫy hỗ trợ do nghi ngờ các bệnh nhân bị ngộ độc.
Khoảng 15 giờ ngày 15/05, sau khi hội chẩn với các bác sĩ bệnh viện Nhi đồng 2, bệnh viện Chợ Rẫy thống nhất chẩn đoán nghi ngờ nhiễm độc botulinum do ăn chả lụa.
Đến 19 giờ cùng ngày, các xét nghiệm cận lâm sàng phù hợp với chẩn đoán ngộ độc botulinum. Do tính chất cấp bách của bệnh lý ngộ độc botulinum nếu điều trị trễ sẽ dẫn đến liệt cơ, suy hô hấp phải thở máy từ 3 - 6 tháng nên các bác sĩ đã quyết định điều trị sớm nhất có thể để tránh những biến chứng nặng xảy ra.
Với mục tiêu đó, bệnh viện Chợ Rẫy đã lập tức liên hệ với bệnh viện Đa khoa khu vực miền núi phía bắc Quảng Nam để điều chuyển thuốc BAT (2 lọ còn lại sau đợt điều trị cho chùm ca bệnh ngộ độc botulinum do ăn cá ủ muối chua vào tháng 3/2023).
Đến 1 giờ sáng ngày 16/05, đoàn của bệnh viện Chợ Rẫy có mặt tại sân bay Tân Sơn Nhất trước đó, đã đón ekip của bệnh viện Đa khoa khu vực miền núi phía Bắc Quảng Nam vận chuyển thuốc BAT về thẳng bệnh viện Nhi Đồng 2.
Tại bệnh viện Nhi Đồng 2, sau khi hội chẩn lại lần cuối, rạng sáng ngày 16/05, cả 3 trẻ đã được dùng thuốc BAT để giải độc botulinum. Sau 1 giờ truyền thuốc giải độc, các bé đều ổn định không có biểu hiện bị phản vệ.
 |
Các bác sĩ xuyên đêm vận chuyển thuốc để cứu bệnh nhân |
Theo BSCK1 Nguyễn Văn Thuận - khoa bệnh Nhiệt Đới bệnh viện Chợ Rẫy - bác sĩ trực tiếp tham gia trong hành trình rạng sáng ngày 16/5 và hỗ trợ điều trị cho các bệnh nhi, cho biết ghi nhận tình hình sức khỏe các bệnh nhân đến 6 giờ sáng nay (16/5) tình trạng các bé ổn. Các bé sẽ được tiếp tục theo dõi và khám lại đánh giá tình trạng sức khoẻ sau 4 giờ/lần.
Cần phát hiện sớm để điều trị kịp thời
Cục An toàn thực phẩm cho biết, Clostridium botulinum (C.botulinum) là một vi khuẩn hình que, Gram dương, sống kỵ khí tuyệt đối, sinh bào tử, gây bệnh bằng ngoại độc tố.
Trong tự nhiên, các bào tử của vi khuẩn C.botulinum phổ biến và có khả năng sống sót cao ở trong đất và bụi, được tìm thấy trong đất vườn, nghĩa trang, bùn, phân động vật tươi hoặc đã ủ, đường tiêu hóa của động vật, gia cầm, cá...
Nha bào có nhiều trong đất và có sức đề kháng cao, đặc biệt chịu nóng > 1000 C vẫn sống, đun nóng ở nhiệt độ 1200 C trong 10 phút mới giết chết được nha bào.
Clostridium botulinum ở điều kiện thích hợp sẽ tạo thành độc tố và sinh 7 typ độc tố A, B, C, D, E, F, G. Hay gây ngộ độc là typ A và B, ít hơn là typ E. Typ A thường thấy ở Châu Mỹ, typ B thường thấy ở Châu Âu và typ E thường thấy ở Nhật bản.
Độc tố của Clostridium botulinum có độc lực mạnh hơn độc tố của tất cả các vi khuẩn khác. Nó chịu được men tiêu hoá và môi trường axit nhẹ của dạ dày, mất tác dụng bởi kiềm và nhiệt độ cao 1200 C/5 phút hoặc 800 C/10 phút hoặc đun sôi trong vài phút.
 |
Trao đổi phác đồ điều trị để cứu bệnh nhân |
Vi khuẩn C.botulinum phổ biến trong môi trường nên có thể lây nhiễm qua các khâu sản xuất, vận chuyển, bảo quản và sử dụng thực phẩm. Đặc biệt là các lọai thực phẩm đóng hộp như: sữa bột, pho mát, xúc xích, lạp xưởng, thực phẩm lên men yếm khí.
Các thực phẩm đóng hộp công nghiệp thường sử dụng nitric để ức chế độc tố botulinum. Các thực phẩm đóng hộp được chế biến thô sơ rất dễ nhiễm khuẩn C. botulinum.
Cơ thể bị bệnh do ăn phải độc tố có trong thực phẩm và cả độc tố mới tiết ra đường tiêu hoá và các mô do vi khuẩn xâm nhập vào ở dạ dày, ruột, độc tố không bị acid của dịch vị tiêu huỷ, độc tố ngấm nhanh vào máu và phân tán ra toàn cơ thể vào các tế bào của các mô khác nhau.
Thời gian ủ bệnh từ 8-10 giờ, có trường hợp 4 giờ. Biểu hiện:
- Nôn, buồn nôn, nhức đầu, chóng mặt, mệt mỏi, yếu ớt, da khô;
- Đau bụng, bụng chướng, táo bón, thường ít ỉa chảy.
- Không sốt hoặc sốt nhẹ, không rối loạn ý thức.
- Sau đó xuất hiện triệu chứng thần kinh điển hình:
+ Liệt cơ mắt: giãn đồng tử, mất phản xạ ánh sáng, liệt cơ tim, liệt điều tiết (viễn thị), liệt cơ vận động nhãn cầu (lác mắt), nhìn đôi.
+ Liệt màn hầu, co thắt họng: nghẹn, sặc đường mũi, roãi cơ hàm, nhai nuốt khó khăn.
+ Liệt cơ thanh quản: nói khàn, giọng mũi, nói nhỏ, nói không thành tiếng. Các triệu chứng liệt có đặc điểm thường liệt cả hai bên đối xứng.
Triệu chứng tiêu hoá vẫn tiếp tục theo chiều hướng: táo bón, giảm tiết dịch tiêu hoá, khô miệng, khô họng.
Bệnh kéo dài từ 4-8 ngày. Trường hợp nặng thì trung khu thần kinh tuần hoàn và hô hấp bị liệt (khó thở, thở nhanh, nông) cuối cùng thì chết do ngạt.
Ngộ độc do Clostridium botulinum rất hiếm nhưng được biết nhiều vì tiên lượng nặng, tỉ lệ tử vong cao. Bệnh hồi phục tương đối chậm, thường để lại di chứng tương đối dài. Nếu không được điều trị sẽ chết sau 3 – 4 ngày. Ngày nay với các phương pháp điều trị tích cực, nhanh chóng, tỷ lệ tử vong còn khoảng 10%.
Để phòng chống ngộ độc do botulinum, Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) khuyến cáo:
1. Trong sản xuất, chế biến phải dùng những nguyên liệu bảo đảm an toàn thực phẩm, tuân thủ theo đúng yêu cầu quy định về vệ sinh trong quy trình sản xuất. Trong sản xuất đồ hộp, phải chấp hành chế độ khử khuẩn một cách nghiêm ngặt;
2. Chỉ sử dụng các sản phẩm thực phẩm, nguyên liệu thực phẩm có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng, tuyệt đối không sử dụng các sản phẩm đóng hộp đã hết hạn sử dụng, bị phồng, bẹp, biến dạng, hoen gỉ, không còn nguyên vẹn hoặc có mùi vị, màu sắc thay đổi khác thường.
Thực hiện ăn chín, uống sôi. Ưu tiên ăn các thực phẩm mới chế biến, mới nấu chín.
Không nên tự đóng gói kín các thực phẩm và để kéo dài trong điều kiện không phải đông đá. Với các thực phẩm lên men, đóng gói hoặc che đậy kín theo cách truyền thống (như dưa muối, măng, cà muối...) cần đảm bảo phải chua, mặn. Khi thực phẩm hết chua thì không nên ăn.
3. Khi xuất hiện các triệu chứng ngộ độc Botulinum, cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.