Loại đột quỵ y văn thế giới cũng chưa ghi nhận
Mới đây, Bệnh viện Quân y 175 đã kích hoạt báo động đột quỵ (Code stroke) cấp cứu thành công bệnh nhân nữ trẻ tuổi bị một dạng đột quỵ hiếm gặp.
Bệnh nhân nữ (18 tuổi) là học sinh lớp 12 một trường phổ thông trung học tại một tỉnh ở Tây Nguyên, nhập khoa Cấp cứu Bệnh viện Quân y 175 rạng sáng ngày 24/1/2024 trong tình trạng tri giác trì trệ, rối loạn phát âm nặng, yếu nửa người trái không đi lại được. Quy trình báo động đột quỵ (code stroke) lập tức được kích hoạt.
 |
Sau hàng loạt dữ liệu thu thập từ thăm khám lâm sàng và xét nghiệm cận lâm sàng, chẩn đoán xác định được thiết lập: Đột quỵ nhồi máu não cấp vùng nhân bèo, bao trong phải giờ thứ 24 do tắc cấp tính động mạch não giữa phải bởi huyết khối xâm lấn từ túi phình động mạch não giữa phải.
TS.BS Tạ Vương Khoa, phó chủ nhiệm khoa Nội thần kinh, người tham gia ngay từ đầu trong ê-kíp chẩn đoán và điều trị, cho biết: Do đặc thù về hình thái giải phẫu và tính chất huyết động, huyết khối tự nhiên rất hay thành lập trong các túi phình động mạch não kích thước lớn (>15mm) và khổng lồ (>25mm) với khoảng 50-60% có huyết khối bán phần và 13-20% có huyết khối toàn phần.
 |
Hầu hết huyết khối sẽ ổn định trong lòng túi phình và không gây hậu quả nhưng trong một số trường hợp, huyết khối phóng thích khỏi lòng túi phình đến tắc một động mạch não ở xa, hoặc phát triển lấp đầy lòng túi phình rồi xâm lấn làm tắc tại chỗ động mạch mang túi phình (động mạch mang) gây bệnh cảnh đột quỵ nhồi máu não.
Một điều may mắn là đột quỵ theo cơ chế thuyên tắc xa chỉ xảy ra ở 5-8% túi phình có huyết khối, còn theo cơ chế thuyên tắc tại chỗ thì rất hiếm gặp, chỉ một số ít ca được đề cập trong y văn. Y văn thế giới cũng có báo cáo về một vài trường hợp đột quỵ nhồi máu não do túi phình khổng lồ chứa huyết khối chèn ép gây tắc động mạch mang.
“Trường hợp bệnh nhân của chúng tôi, kích thước túi phình là 23 x 18 mm, một túi phình rất lớn gần đạt tiêu chuẩn của một túi phình khổng lồ, và cơ chế gây đột quỵ là thuyên tắc huyết khối tại chỗ. Đây là một ca lâm sàng rất hiếm gặp được Bệnh viện Quân y 175 tiếp nhận điều trị. Theo tìm hiểu của chúng tôi, y văn trong nước chưa có báo cáo nào về trường hợp tương tự” - TS.BS Tạ Vương Khoa cho biết.
Sau 10 ngày được điều trị và chăm sóc tích cực tại khoa Nội thần kinh, bệnh nhân hồi phục tốt các triệu chứng, được xuất viện vào thời điểm giáp Tết Nguyên đán trong tình trạng hoàn toàn tỉnh táo, phát âm gần như bình thường, sức cơ nửa người trái cải thiện rõ rệt, tự đi lại được.
Điều tâm đắc nhất đối với ê-kíp y bác sĩ Bệnh viện Quân y 175 trực tiếp tham gia chẩn trị ca bệnh là chất lượng chẩn đoán, đặc biệt là chẩn đoán hình ảnh học, đối với một dạng bệnh lý khó và hiếm gặp, qua đó thiết lập được chiến lược điều trị chính xác, hiệu quả.
 |
Bệnh nhân được ra viện |
Chỉ trong vòng hơn 24 giờ kể từ thời điểm nhập viện, bệnh nhân đã được thực hiện gần như đầy đủ loạt xét nghiệm tầm soát dành cho đột quỵ người trẻ như bilan đông máu toàn bộ, siêu âm tim, siêu âm mạch máu hệ thống, siêu âm xuyên sọ (test bọt khí), X-quang ngực, Holter ECG, định lượng protein đông máu di truyền, marker viêm, bilan lipid máu…, đặc biệt là các xét nghiệm hình ảnh học sọ não bao gồm CT/CTA/CTP, MRI/MRA và cả DSA.
“Chẩn đoán đột quỵ nhồi máu não không khó nhưng chẩn đoán một túi phình động mạch não kích thước lớn chưa vỡ đã được huyết khối hoá toàn phần chưa bao giờ là vấn đề đơn giản.
Bên cạnh đó, xác định mối liên quan nhân quả giữa túi phình này với biến cố đột quỵ đã xảy ra ở một bệnh nhân 18 tuổi cũng phải hết sức cẩn trọng vì có thể sẽ nhầm lẫn hoặc bỏ sót các căn nguyên khác. Y văn thế giới đã có không ít báo cáo chia sẻ về chẩn đoán nhầm giữa một túi phình động mạch não lớn hoặc khổng lồ được huyết khối hoá toàn phần với các sang thương như u não, u màng não, u mạch hang, xuất huyết não… dẫn đến chỉ định mổ nhầm, thậm chí xảy ra ngay tại các trung tâm ở các quốc gia tiên tiến.
Nói vậy để thấy việc chẩn đoán chính xác trong một thời gian rất ngắn ở trường hợp bệnh nhân này là vô cùng giá trị”, Bác sĩ Khoa cho biết thêm.
3% dân số có túi phình mạch não
BSCK2 Trần Quyết Thắng, Phó chủ nhiệm khoa Chẩn đoán hình ảnh cho biết, túi phình động mạch não có thể hiện diện ở mọi lứa tuổi, cả người lớn lẫn trẻ em. Khoảng 3% dân số thế giới có túi phình động mạch não.
Nhắc đến túi phình động mạch não, giới chuyên môn thường nghĩ ngay đến biến chứng vỡ túi phình gây xuất huyết khoang dưới nhện, một dạng đột quỵ rất nặng với bình quân cứ 3 người mắc bệnh sẽ có 1 người tử vong. Không nhiều người biết rằng “quả bom nổ chậm” này còn là nguồn cơn của một dạng đột quỵ khác rất quen thuộc, chiếm đến 80-85% tất cả các dạng đột quỵ: đột quỵ nhồi máu não.
Thời điểm bệnh nhân nhập viện đã quá cửa sổ điều trị tái thông, vì vậy ê-kíp điều trị không đặt ra chỉ định can thiệp nội mạch lấy huyết khối động mạch não giữa bằng dụng cụ cơ học. Một điều may mắn cho người bệnh là khảo sát DSA (chụp mạch máu não kỹ thuật số xoá nền) và CTP (chụp cắt lớp vi tính tưới máu não) cho thấy tuần hoàn bàng hệ đến cấp máu cho động mạch não giữa phía sau chỗ tắc rất phong phú thông qua các vòng thông nối với động mạch não trước và động mạch não sau cùng bên, phần lớn nhu mô não vì thế vẫn được cung cấp máu đầy đủ.
 |
Qua phân tích, ê-kíp xác định mục tiêu tối quan trọng là phải bảo toàn hệ thống tuần hoàn bàng hệ này bằng điều trị nội khoa. Phác đồ điều trị được tuyệt đối tuân thủ, bệnh nhân dần ổn định rồi hồi phục khả quan các triệu chứng lâm sàng. Chỉ định phẫu thuật hoặc can thiệp nội mạch điều trị căn nguyên cũng không được ê-kíp điều trị đặt ra bởi với việc đã được lấp đầy bởi huyết khối, túi phình động mạch não giữa của bệnh nhân xem như đã được “bê tông hoá” một cách tự nhiên, không cần can thiệp tác động gì thêm bởi chính điều đó có thể gây hại cho người bệnh, chỉ điều trị bảo tồn và lập kế hoạch theo dõi như khuyến cáo đã đạt đồng thuận cao trong y văn.
Bệnh nhân bị đột quỵ não hiếm gặp đã bình phục ra viện.
“Trong cái rủi có cái may, bệnh nhân này có 1 cái rủi và 2 cái may: rủi vì bị đột quỵ nhồi máu não, may vì mạch máu nuôi não có cơ chế tự bù trừ rất tốt, và may vì căn nguyên đã được tự chữa khỏi tự nhiên, thoát khỏi viễn cảnh phải trải qua một cuộc phẫu thuật hoặc can thiệp nội mạch phức tạp và tốn kém xử lý một túi phình động mạch não giữa kích thước lớn trong lòng đang chứa đầy huyết khối”, BS Khoa nói thêm.
Chào tạm biệt Bệnh viện lên xe về quê nhà đón Tết, gia đình bệnh nhân không giấu được niềm vui và hạnh phúc, bày tỏ lòng biết ơn đối với ê-kíp điều trị, với khoa Nội thần kinh nói riêng và với Bệnh viện Quân y 175 nói chung. “Các bác sĩ Bệnh viện Quân y 175 đã cứu sống con tôi, đứa con duy nhất của tôi, cho con tôi được khoẻ mạnh”, – mẹ bệnh nhân xúc động chia sẻ.
Túi phình động mạch não có thể hiện diện ở mọi lứa tuổi, cả người lớn lẫn trẻ em. Khoảng 3% dân số thế giới có túi phình động mạch não. Nhắc đến túi phình động mạch não, giới chuyên môn thường nghĩ ngay đến biến chứng vỡ túi phình gây xuất huyết khoang dưới nhện, một dạng đột quỵ rất nặng với bình quân cứ 3 người mắc bệnh sẽ có 1 người tử vong. Không nhiều người biết rằng “quả bom nổ chậm” này còn là nguồn cơn của một dạng đột quỵ khác rất quen thuộc, chiếm đến 80-85% tất cả các dạng đột quỵ: đột quỵ nhồi máu não.