Việc xoa bóp các cơ quan tạng phủ khu vực trung tiêu có tác dụng làm cho công năng hòa hợp, cơ thể thích nghi, tiêu hóa thông hoạt. Sau đây là một số động tác xoa bóp vùng bụng để giúp cho sự tiêu hóa trở lại bình thường.
Theo quan niệm Đông y, tam tiêu có 3 phần:
-Thượng tiêu gồm thực quản, có thêm tạng tâm, tạng phế, đó là phần trên cơ hoành.
-Trung tiêu gồm từ tâm vị đến môn vị, có thêm tạng tỳ và vị, đó là phần dưới cơ hoành.
-Hạ tiêu từ môn vị xuống hậu môn, có tạng can và thận, còn gọi là vùng hạ vị. Chức năng của thượng tiêu, phế là chủ về hô hấp, phân phối khí và dinh dưỡng vào huyết mạch và được tâm khí đi nuôi cơ thể. ở trung tiêu, tỳ vị vận hóa, hấp thu đồ ăn thức uống đưa nước lên phế. Ở hạ tiêu có sự phân biệt thanh trọc, tinh được tàng trữ ở thận, cặn bã được thải trừ ra ngoài bằng đường đại tiểu tiện. Trong phạm vi bài viết này chỉ đề cập đến phần trung tiêu.
Tỳ và vị là 2 tạng phủ của vùng trung tiêu, giúp cho sự vận hóa đồ ăn. Tỳ chủ vận hóa, vị chủ vận thu nạp, tỳ ưa táo ghét thấp, vị ưa thấp ghét táo. Tỳ lấy thăng làm thuận, vị lấy giáng làm hòa. Như vậy giữa tỳ và vị có mâu thuẫn đối lập nhau giữa thăng và giáng, giữa táo và thấp nhưng lại thống nhất với nhau, bổ sung cho nhau, đó là quan hệ giữa tạng và phủ có liên quan mật thiết với nhau để giúp cho việc tiêu hóa được bình thường. Dưới đây xin giới thiệu cách xoa bóp vùng bụng.
Tư thế: Bệnh nhân nằm ngửa, dùng đèn hồng ngoại soi vừa đủ độ nóng trên da bụng khoảng 10 phút. Nếu không có đèn hồng ngoại thì bôi dầu nóng hay chườm lá ngải cứu, dầu nóng có thể bôi được là dầu tràm, chổi, quế, dầu gấc ngâm rượu.
Thao tác: Không có người nhà thì tự tay xoa lấy, người nhà ngồi bên phải bệnh nhân, dùng bàn tay phải làm động tác sau:
Miết dọc bàn tay từ huyệt trung quản miết xuống huyệt thần khuyết (tại rốn) từ 10-20 lần.
Xoa: Dùng lòng bàn tay xoa bụng theo chiều kim đồng hồ 10-20 lần.
Ấn huyệt: Dùng ngón tay cái ấn huyệt trung quản (điểm giữa từ mỏ ác đến rốn) 10 lần.
Ấn huyệt thiên khu cách rốn 2 khoát ngón tay sang 2 bên, ấn 10 lần.
Cho bệnh nhân nằm sấp, ấn huyệt tỳ du, vị du, đại trường du, sau khi ấn xong dùng lòng bàn tay day đều các huyệt ở vùng lưng cho cơ lưng mềm ra, khí huyết lưu thông. Mỗi lần xoa bóp 20-30 phút. Ngày 2 lần cho tăng cường nhu động ruột, giúp tiêu hóa tốt, chống táo bón. Ngoài ra còn có tác dụng làm tiêu mỡ bụng, bụng nhỏ đi, eo thon và gọn gàng hơn.
BS. Kim Lan (nguyên cán bộ Viện Châm cứu T.Ư)