Lý do bệnh nhân mắc bệnh cầu thận khi nhiễm virus dễ tái phát bệnh thận do một số cơ chế sau:
Kích hoạt phản ứng miễn dịch bất thường gây nên tình trạng:
Hiện tượng "Bắt chước phân tử (Molecular Mimicry)": Kháng nguyên virus (như viêm gan B, C, HIV) có cấu trúc tương tự protein ở màng đáy cầu thận. Hệ miễn dịch tạo kháng thể chống virus, đồng thời tấn công cả tế bào thận, gây tổn thương tái phát.
Lắng đọng phức hợp miễn dịch: Kháng nguyên virus kết hợp với kháng thể tạo thành phức hợp lắng đọng tại cầu thận, kích hoạt bổ thể và gây viêm.
 |
Vì sao bệnh nhân viêm cầu thận nhiễm virus hay tái phát và nặng lên - Ảnh BSCC |
Gây tăng tính thấm màng lọc cầu thận
Virus làm tổn thương podocyte (tế bào có chân) qua enzyme phân hủy protein, khiến màng lọc cầu thận "rò rỉ" protein vào nước tiểu.
Cytokine gây viêm (TNF-α, IL-6) từ phản ứng miễn dịch làm giãn mạch máu thận, tăng áp lực lọc và tổn thương cầu thận.
Gây tái kích hoạt phản ứng viêm
Nhiễm virus làm tăng sản xuất bổ thể (C3a, C5a) và thu hút bạch cầu trung tính đến cầu thận, gây tổn thương oxy hóa tế bào.
Ví dụ: Nhiễm EBV ở bệnh nhân viêm cầu thận sau liên cầu khuẩn có thể kích hoạt lại phản ứng viêm, dẫn đến tái phát phù và protein niệu.
 |
Làm suy yếu hàng rào bảo vệ thận do điều trị ức chế miễn dịch
Bệnh nhân dùng corticosteroid hoặc thuốc ức chế miễn dịch để điều trị bệnh thận dễ nhiễm virus hơn, tạo vòng xoắn bệnh lý: Giảm miễn dịch, tăng nguy cơ nhiễm virus, kích hoạt tổn thương thận và tái phát bệnh. Ví dụ: Trẻ em điều trị hội chứng thận hư có tỷ lệ tái phát >50% do nhiễm trùng tái diễn.
Khi nhiễm virus, bệnh nhân có thể được điều trị bằng thuốc kháng virus hoặc tăng cường miễn dịch, làm mất cân bằng hệ miễn dịch vốn đã bị tổn thương do bệnh cầu thận.
Gây tổn thương trực tiếp từ virus
Một số virus (HIV, viêm gan B/C) xâm nhập trực tiếp vào tế bào nội mô cầu thận, gây hoại tử hoặc kích thích xơ hóa mô thận. Virus cũng có thể tồn tại tiềm ẩn trong thận, tái hoạt động khi hệ miễn dịch suy yếu. Viêm gan B/C: Kháng nguyên virus kích thích sản xuất tự kháng thể, gây viêm cầu thận màng hoặc xơ hóa cầu thận.
HIV: Tổn thương trực tiếp tế bào thận và gây rối loạn chức năng miễn dịch, dẫn đến tái phát hội chứng thận hư.
Phòng ngừa:
Tiêm vắc xin phòng viêm gan B, C.
Tránh tự ý ngừng thuốc ức chế miễn dịch. Kiểm soát nhiễm trùng và tái khám định kỳ để phát hiện sớm tái phát.
PGS.TS Đỗ Gia Tuyển (Trưởng bộ môn Nội Tổng hợp, trường Đại học Y Hà Nội)