Các nhà khoa học nhận thấy xu hướng NST Y – thứ quyết định giới tính của bào thai – đang bị teo nhỏ qua từng thế hệ. Đến một thời điểm, nó sẽ biến mất hoàn toàn.
Bất chấp tỷ lệ sinh con trai đang có sự chênh lệch ở rất nhiều quốc gia trên thế giới, đàn ông có nguy cơ tuyệt chủng trong tương lai. Đó là kết luận của tiến sĩ Peter Ellis và giáo sư Darren Griffin từ ĐH Kent (Anh), trong một bài viết đăng trên tạp chí The Conversion mới đây.
Đàn ông có thể tuyệt chủng, một thế giới chỉ toàn nữ? Liệu có thể không?
Cụ thể, đó là vấn đề có liên quan đến nhiễm sắc thể (NST) Y – vốn đóng vai trò là gene chuyển, có tác dụng xác định giới tính của bào thai là nam (XY) hay nữ (XX). Thế nhưng nếu xét về tính cần thiết, NST Y thực chất mang rất ít gene để duy trì sự sống, là NST duy nhất không cần thiết để chúng ta tồn tại. Hãy nhìn phụ nữ mà xem, họ vẫn sống rất tốt chỉ với một loại NST X đấy thôi?
Và câu chuyện ở đây là NST Y đang có xu hướng suy thoái rất mạnh. Các thế hệ mới ra đời gồm nữ với 2 NST X hoàn hảo, nhưng nam có X bình thường kèm một Y bị teo nhỏ.
Theo Ellis, nếu xu hướng này tiếp tục xảy ra, NST Y sẽ hoàn toàn biến mất trong vòng 4,6 triệu năm nữa. Điều này cũng đồng nghĩa với việc đàn ông sẽ chính thức tuyệt chủng vào thời điểm đó.
Con số 4,6 triệu có vẻ to lớn, nhưng nếu bạn so sánh với chiều dài lịch sử sự sống trên Trái đất là 3,5 tỉ năm thì thực sự nhỏ bé.
Không phải lúc nào NST Y của chúng ta cũng có xu hướng như vậy. Nếu quay ngược về 166 triệu năm trước – thời điểm các loài thú đầu tiên xuất hiện, câu chuyện hoàn toàn khác biệt. Khi đó, NST Y có kích cỡ ngang bằng với X, và chúng có cùng một kiểu gene, và đều cần thiết cho sự sống.
Tuy nhiên, bên trong Y có tồn tại một lỗi rất cơ bản. Khác với các NST khác với hai bản sao trong tế bào, Y chỉ có 1, và nó được di truyền từ cha sang con. Tức là, NST Y sẽ không thể trải qua cái gọi là “tái tổ hợp di truyền” – quá trình xáo trộn gene để loại bỏ đột biến không có lợi.
Thiếu đi quá trình tái tổ hợp, Y bị suy thoái theo thời gian, và cuối cùng mất đi một số gene bên trong nó, để rồi tạo ra một xu hướng đáng lo ngại với toàn thể nam giới hiện nay.
Quá trình tiến hóa không đơn giản
Xu hướng suy thoái của NST Y là thứ không thể phủ nhận, nhưng bản chất sự tiến hóa cũng không hề đơn giản.
Một số nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng NST Y đã tìm cách phát triển được một cơ chế “hãm phanh”, qua đó làm chậm lại tỉ lệ mất gene, thậm chí dừng hẳn nó lại.
Ví dụ như trong nghiên cứu từ Đan Mạch được công bố trên tạp chí PLoS Genetics, các chuyên gia đã mã hóa một phần NST Y trong 62 nam giới. Họ nhận thấy Y của họ có xu hướng sắp xếp lại quy mô để “khuếch đại gene”, qua đó tạo ra nhiều bản sao di truyền khỏe mạnh trong tinh trùng, và hạn chế được gene mất đi.
Loài chuột tại Nhật Bản đã bị mất hoàn toàn NST Y.
Quan sát trên các loài vật khác, khoa học cũng nhận ra hiện tượng tương tự: NST Y trên động vật cũng có xu hướng khuếch đại gene – ít nhất là đối với chuột.
Chuyện gì sẽ xảy ra nếu đàn ông có thể tuyệt chủng?
“Liệu Y có biến mất không?” – câu hỏi này đã khiến cộng đồng khoa học trên thế giới chia thành 2 phe: tin tưởng hoặc phản đối.
Nhóm phản đối thì cho rằng cơ chế phản ứng “khuếch đại gene” đang làm rất tốt nhiệm vụ của mình, qua đó bảo vệ được sự suy thoái của Y.
Nhóm còn lại thì tương đối bi quan, tin rằng cơ chế này chỉ giống như “bước đường cùng” cho Y, trước khi biến mất hoàn toàn.
Như Jenny Graves từ ĐH La Trobe (Úc) là một trong những người tin vào giả thuyết thì cho rằng về lâu dài, Y chắc chắn sẽ biến mất, dù quá trình ấy có thể lâu hơn chúng ta tưởng. Trong nghiên cứu vào năm 2016 của Graves, cô chỉ ra rằng một số loài chuột tại Nhật Bản đã mất hoàn toàn NST Y, do quá trình xử lý gene bị lỗi, gây ra xáo trộn giới tính trong quần thể.
Ellis và Griffin cũng chung quan điểm này. Tuy nhiên, theo Griffin, nếu như Y có thực sự biến mất, điều này không có nghĩa là nam giới sẽ thực sự tuyệt chủng. Vì xét cho cùng, chúng ta phải có cả hai giới tính để hoàn thành việc sinh sản và duy trì nòi giống.
Vậy nên nếu điều đó xảy ra, nhiều khả năng các gene quy định giới tính sẽ chuyển sang một NST khác. Có nghĩa, chúng ta sẽ có những thế hệ nam mà chẳng cần đến Y. Có điều ngay sau đó, NST mới cũng bắt đầu suy thoái dần dần, giống như những gì Y đã từng trải qua.
Tuy nhiên, có một điều thú vị là dù NST Y cần thiết cho con người sinh sản, nhưng rất nhiều gene trong đó chẳng có tác dụng bổ trợ cho vấn đề này.
Thế nên nếu như chúng ta có thể áp dụng được phương pháp chỉnh sửa gene phù hợp, chức năng của Y có thể được thay thế, giúp cho các cặp đồng tình nữ cũng có thể sinh con.
Nhưng nhìn chung, cả Ellis và Griffin đều cho rằng phương pháp sinh sản tự nhiên (chính là sex) sẽ khó lòng biến mất được, chỉ là nam giới trong hàng triệu năm nữa sẽ rất khác biệt so với hiện tại.
Hơn nữa, đây là câu chuyện ở tương lai rất xa, đồng thời cũng chưa có gì chắc chắn nó sẽ xảy ra như dự đoán. Vậy nên, đây chưa phải là mối lo cấp thiết của nhân loại trong thời điểm hiện tại.
Mai Nguyễn (tổng hợp)