Chưa phát huy hết tiềm năng
Chi cục Phát triển nông thôn Hà Nội vừa tổ chức Hội thảo “Một số giải pháp bảo tồn, phát triển làng nghề trên địa bàn thành phố Hà Nội” nhằm đẩy mạnh việc bảo tồn và phát triển làng nghề càng trở nên quan trọng trên tiến trình phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô.
Tại hội thảo, ông Trần Sỹ Tiến, Phó Chi cục trưởng Chi cục phát triển nông thôn Hà Nội cho biết, thành phố sau khi mở rộng có 1.350 làng nghề, đã mai một 544 làng, còn 806 làng đang hoạt động (số liệu điều tra năm 2020). Trong 806 làng nghề có 318 làng nghề, làng nghề truyền thống đã được công nhận thuộc 23 quận, huyện và thị xã; 270 làng được công nhận danh hiệu làng nghề, 48 làng được công nhận danh hiệu làng nghề truyền thống.
Các làng nghề, làng nghề truyền thống đã và đang góp phần tích cực chuyển dịch cơ cấu, phát triển kinh tế nông thôn, tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập cho lao động tại các địa phương, tạo tiền đề thực hiện thành công chương trình mỗi xã, một sản phẩm (OCOP) và xây dựng Nông thôn mới trên địa bàn thành phố.
Sản phẩm làng nghề Hà Nội đa dạng, chủng loại nhiều, mẫu mã đẹp, chất lượng tốt, một số có thế mạnh cạnh tranh trên thị trường ở cả trong và ngoài nước như: sản phẩm may mặc, sản phẩm gốm sứ, sản phẩm dệt và thêu ren truyền thống, đồ gỗ phục vụ tiêu dùng và xây dựng, đồ cơ khí, nông sản thực phẩm (bánh, bún, kẹo, giò chả, bánh chưng, chè…).
Năm 2021, do ảnh hưởng của dịch Covid-19 nên hoạt động sản xuất, kinh doanh của nhiều làng nghề Hà Nội bị đình trệ (đặc biệt là hoạt động xuất khẩu hàng hóa và du lịch làng nghề). Hầu hết các cơ sở sản xuất làng nghề phải đối mặt với nhiều khó khăn, đặc biệt là nguồn nguyên liệu sản xuất.
Theo đánh giá của các chuyên gia tại hội thảo, hầu hết các doanh nghiệp tại các làng nghề của Hà Nội đều hoạt động với quy mô nhỏ, tự phát và gặp phải không ít khó khăn gồm: Thiếu mặt bằng sản xuất tập trung, thiếu đội ngũ lao động có tay nghề cao, thiếu vốn đầu tư đổi mới công nghệ, thiết bị máy móc nhằm nâng cao sản lượng, chất lượng sản phẩm, khả năng cạnh tranh thấp, nguồn nguyên liệu không ổn định, chưa tạo được nhiều thương hiệu hàng hóa, sức tiêu thụ sản phẩm còn hạn chế, một số sản phẩm truyền thống bị mai một, suy giảm...
Theo ông Phạm Khắc Hà, Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề dệt lụa Vạn Phúc thuộc quận Hà Đông (Hà Nội), nếu như năm 2001, cả làng có 500 máy dệt thì hiện chỉ còn 300 máy hoạt động mà những người giữ nghề chủ yếu đã lớn tuổi, nếu thế hệ này mai một, nghề sẽ khó được gìn giữ.
Đồng quan điểm, chị Hoàng Hồng Anh, đại diện hộ sản xuất kinh doanh của làng nghề thủ công truyền thống đồ gỗ mỹ nghệ Vân Hà, xã Vân Hà, huyện Đông Anh (Hà Nội) cũng cho rằng, để gìn giữ nghề, thành phố cần tổ chức các hoạt động định hướng và truyền dạy nghề tại chỗ cho thế hệ trẻ song song với việc học tập văn hóa tại các trường trên địa bàn.
Các làng nghề Hà Nội hiện vẫn chưa có sự đầu tư đồng bộ về cơ sở hạ tầng phục vụ phát triển du lịch gồm: Các công trình phục vụ khách du lịch đến tham quan, mua sắm, các khu trưng bày giới thiệu sản phẩm, bãi đỗ xe, khu vệ sinh, nhà hàng, khách sạn, hệ thống đường giao thông, chiếu sáng, đội ngũ hướng dẫn viên, thuyết minh viên… Các cơ sở sản xuất chủ yếu là các hộ kinh doanh gia đình…
Gắn với mục tiêu phát triển du lịch xanh
Bà Hà Thị Vinh, Chủ tịch Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và làng nghề Hà Nội cho rằng, Hà Nội có nhiều làng nghề thủ công mỹ nghệ nên Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Sở Công Thương, Sở Du lịch cần đồng hành để Hà Nội trở thành “công xưởng khổng lồ” của cả nước về sản xuất sản phẩm quà tặng du lịch...
Để thực hiện mục tiêu này, UBND TP Hà Nội đã ban hành Kế hoạch số 67/KH-UBND ngày 3/3/2022 về việc Bảo tồn, phát triển làng nghề, ngành nghề nông thôn trên địa bàn thành phố hà Nội giai đoạn 2022 - 2025, với các nội dung cụ thể: Xét công nhận 50 danh hiệu “Làng nghề, nghề truyền thống và làng nghề truyền thống”; Hỗ trợ xây dựng thương hiệu và xác lập quyền sở hữu nhãn hiệu tập thể cho 100 làng nghề; Hỗ trợ đánh giá tác động môi trường làng nghề cho 100 làng nghề; Hỗ trợ 50 dự án phát triển ngành nghề nông thôn.
Theo kế hoạch, TP Hà Nội đã và đang tập trung chỉ đạo xây dựng hoàn thiện các sản phẩm du lịch văn hóa, du lịch tâm linh, du lịch vui chơi giải trí, thể thao, mua sắm, ẩm thực, chữa bệnh... trong đó du lịch làng nghề được phát triển gắn với du lịch bền vững, du lịch có trách nhiệm, du lịch xanh.
Ông Nguyễn Văn Chí, Chi Cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn Hà Nội cho biết: Thời gian tới, thành phố Hà Nội sẽ tổ chức rà soát đánh giá lại thực trạng các làng nghề trên địa bàn thành phố, từ đó xây dựng kế hoạch phát triển ngành nghề nông thôn và bảo tồn, phát triển nghề, làng nghề trong những năm tiếp theo.
Cùng với đó, thành phố sẽ nâng cao hiệu quả công tác đào tạo nhân lực cho lao động nông thôn như dạy nghề, truyền nghề, tập huấn nâng cao năng lực các làng nghề.
Các đại biểu tham dự hội thảo cho rằng, thành phố đã hỗ trợ tạo thuận lợi về các thủ tục cho doanh nghiệp để đẩy nhanh tiến độ các dự án đầu tư phát triển sản phẩm du lịch, hoàn thiện cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch; Phê duyệt nhiệm vụ thực hiện dự án bảo tồn, phát huy giá trị làng nghề gốm sứ Bát Tràng, làng nghề dệt lụa Vạn Phúc thành điểm du lịch đạt tiêu chuẩn quốc gia, quốc tế...; từ đó phát huy vai trò của du lịch với phát triển sản xuất, tiêu thụ sản phẩm làng nghề.
Hà Nội cũng cần đề xuất Chính phủ có chính sách ưu đãi, hỗ trợ vốn đầu tư, có cơ chế giảm lãi suất cho vay trung hạn, dài hạn cho làng nghề phù hợp cam kết hội nhập kinh tế quốc tế; có cơ chế, chính sách về đất đai xây dựng cụm công nghiệp, khu sản xuất tập trung, cải tiến thủ tục giao đất, thuê đất lâu dài...
Bên cạnh đó, tổ chức các cuộc thi tay nghề thợ giỏi phong tặng danh hiệu nghệ nhân, hội thi sản phẩm làng nghề; tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về kỹ thuật, tổ chức sản xuất, quản lý doanh nghiệp cho chủ doanh nghiệp, chủ cơ sở sản xuất tại làng nghề…
Với những chính sách hỗ trợ của thành phố, trong thời gian tới, hi vọng các làng nghề sẽ ngày càng phát triển, góp phần nâng cao đời sống, kinh tế của người dân và địa phương.