Những năm đầu đời là giai đoạn hệ miễn dịch của trẻ còn non yếu, dễ bị tổn thương bởi các tác nhân gây bệnh từ môi trường. Trong bối cảnh đó, sữa mẹ chính là “lá chắn sinh học” đầu tiên giúp trẻ chống lại bệnh tật, đồng thời đặt nền móng vững chắc cho sức khỏe lâu dài.
 |
| Ảnh minh hoạ/ Nguồn: Internet |
Sữa mẹ – nguồn cung cấp kháng thể tự nhiên, bảo vệ miễn dịch chủ động
Khác với sữa công thức, sữa mẹ chứa một hệ thống phức tạp các thành phần miễn dịch mà chỉ có cơ thể mẹ mới có thể tạo ra, trong đó nổi bật nhất là Immunoglobulin A (IgA) – một loại kháng thể giúp hình thành hàng rào bảo vệ ở các bề mặt niêm mạc như mũi, miệng, họng, phổi và ruột của trẻ. IgA ngăn chặn sự xâm nhập của vi khuẩn, virus và các chất gây dị ứng bằng cách bao bọc chúng và loại bỏ ra khỏi cơ thể mà không gây viêm nhiễm.
Ngoài IgA, sữa mẹ còn chứa nhiều yếu tố miễn dịch khác như:
Lactoferrin: gắn kết với sắt và ngăn không cho vi khuẩn dùng sắt để phát triển.
Lysozyme: enzym có khả năng phá vỡ thành tế bào vi khuẩn.
Cytokine: hỗ trợ điều hòa phản ứng miễn dịch và chống viêm.
Các tế bào miễn dịch sống (bạch cầu, đại thực bào): trực tiếp tham gia vào quá trình tiêu diệt mầm bệnh. Đặc biệt, khi mẹ bị nhiễm một loại virus hoặc vi khuẩn nào đó, cơ thể mẹ sẽ sản xuất kháng thể đặc hiệu và truyền trực tiếp qua sữa cho con. Đây là lý do vì sao sữa mẹ giúp trẻ chống lại cả những bệnh lý đang lưu hành trong cộng đồng.
Phòng ngừa hiệu quả các bệnh nhiễm trùng cấp tính và mãn tính
Sữa mẹ có tác động rõ rệt đến việc giảm tỷ lệ mắc bệnh và nhập viện ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Các nghiên cứu y học đã chỉ ra: Trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu giảm 64% nguy cơ nhiễm trùng tai giữa, một bệnh lý phổ biến gây đau đớn và có thể dẫn đến mất thính lực nếu tái phát nhiều lần. Nguy cơ mắc tiêu chảy cấp và nhiễm trùng đường tiêu hóa giảm 50–70% so với trẻ dùng sữa công thức, nhờ vào tác dụng chống lại vi khuẩn gây tiêu chảy như E. coli, Salmonella, Rotavirus.
Trẻ bú mẹ ít mắc viêm phổi và các bệnh hô hấp dưới – những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi ở nhiều quốc gia đang phát triển. Về lâu dài, trẻ bú mẹ còn giúp giảm tỷ lệ mắc các bệnh mãn tính:
Hen suyễn, dị ứng thực phẩm và eczema giảm đáng kể nhờ hệ miễn dịch được lập trình đúng cách từ sớm.
Tiểu đường type 1 và type 2 giảm nhờ cơ chế ổn định lượng insulin, hạn chế viêm và tăng cường chuyển hóa.
Trẻ bú mẹ có nguy cơ béo phì thấp hơn nhờ biết tự điều chỉnh lượng sữa bú và nhờ vào các hormone như leptin và adiponectin trong sữa mẹ giảm quá trình tích mỡ.
Xây dựng hệ vi sinh đường ruột khỏe mạnh, nền tảng miễn dịch lâu dài
Một yếu tố quan trọng khác là việc sữa mẹ góp phần nuôi dưỡng hệ vi sinh vật đường ruột – còn gọi là “hệ sinh thái vi khuẩn có lợi” của cơ thể. Sữa mẹ chứa prebiotic tự nhiên (oligosaccharides) nuôi dưỡng các lợi khuẩn như Bifidobacteria và Lactobacillus, từ đó giúp trẻ tiêu hóa tốt hơn và phòng ngừa táo bón, tiêu chảy, viêm ruột. Hệ vi sinh đường ruột còn tham gia vào việc “huấn luyện” hệ miễn dịch phân biệt giữa mầm bệnh và các yếu tố vô hại, tránh gây dị ứng và các bệnh tự miễn về sau.
Giảm thiểu nguy cơ đột tử ở trẻ sơ sinh, tăng cường phát triển não bộ
Một lợi ích nổi bật nữa của sữa mẹ là giảm nguy cơ hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS) – một hiện tượng đột ngột tử vong không rõ nguyên nhân trong khi ngủ. Các nghiên cứu chỉ ra rằng trẻ bú mẹ có nguy cơ SIDS giảm khoảng 50%. Về mặt phát triển trí tuệ, các axit béo chuỗi dài không bão hòa (DHA, ARA) trong sữa mẹ là thành phần cấu tạo chính của não bộ và võng mạc. Trẻ được bú mẹ có điểm số phát triển trí tuệ (IQ) trung bình cao hơn, khả năng học tập tốt hơn và ít rối loạn hành vi hơn.
Cho con bú cũng mang lại lợi ích cho mẹ
Việc cho con bú không chỉ có lợi cho bé mà còn giúp mẹ giảm nguy cơ mắc một số bệnh nguy hiểm: Giảm nguy cơ ung thư vú và ung thư buồng trứng: do giảm tiếp xúc hormone estrogen và tăng hoạt động tế bào tuyến vú. Ngăn ngừa loãng xương: quá trình tiết sữa kích thích cơ thể tái hấp thu canxi sau sinh. Giảm cân tự nhiên: tiết sữa tiêu tốn khoảng 500 calo mỗi ngày, hỗ trợ giảm mỡ thừa sau sinh mà không cần chế độ ăn kiêng khắt khe.
Tiết kiệm chi phí khi cho con bú mẹ
Ngoài lợi ích sức khỏe, việc nuôi con bằng sữa mẹ còn giúp gia đình và xã hội tiết kiệm chi phí y tế và dinh dưỡng. Không cần mua sữa công thức đắt đỏ, không cần bình pha, dụng cụ vệ sinh, và đặc biệt là giảm chi phí điều trị bệnh cho trẻ trong những năm đầu. Hơn nữa, sữa mẹ luôn sẵn sàng, vô trùng, nhiệt độ lý tưởng, phù hợp nhu cầu từng giai đoạn của trẻ, điều mà không loại thực phẩm nhân tạo nào có thể thay thế được.
Sữa mẹ là một hệ thống sinh học hoàn hảo, được thiết kế để bảo vệ và nuôi dưỡng trẻ ngay từ những phút giây đầu tiên của cuộc đời. Không chỉ là thức ăn, sữa mẹ là thuốc, kháng thể, sự sống, là tình yêu thương vô điều kiện của người mẹ dành cho con.