Hình thế gây ra tình trạng mưa rét ít thấy ở miền Bắc trong những ngày cuối tháng 10, đầu tháng 11/2021.
Ông Nguyễn Văn Hưởng, Trưởng phòng Dự báo Khí hậu Trung tâm Dự báo KTTVQG cho biết, tháng 10 hàng năm là giai đoạn chuyển mùa với kiểu thời tiết nắng mưa thất thường.
Đến cuối tháng 10 và đầu tháng 11 hàng năm miền Bắc thường trong giai đoạn nắng hanh, độ ẩm trong không khí thấp do khối không khí lạnh đã bắt đầu chi phối thời tiết miền Bắc.
Tuy nhiên tháng 10 năm 2021 có đôi nét đặc biệt: Từ ngày 28/10 tới giờ ở các tỉnh miền Bắc (01/11) chịu ảnh hưởng của không khí lạnh. Tuy nhiên khối không khí lạnh này không xuống sâu phía Nam như thường thấy trong giai đoạn cuối tháng 10 mà lại lệch đông, tạo ra đới gió đông nam mang hơi ẩm từ vịnh Bắc Bộ vào đất liền.
Do khối không khí lạnh lệch đông nên miền Bắc liên tục có mưa, mưa rào, mưa nhỏ đan xen. Mưa cộng với không khí lạnh đã làm cho nền nhiệt các tỉnh Bắc Bộ cũng như các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An và Hà Tĩnh giảm xuống đáng kể.
Khối không khí lạnh sẽ làm mức nhiệt trung bình ngày trong khoảng từ ngày 28/10 tới giờ phổ biến chỉ khoảng 21-23 độ ở vùng đồng bằng, 19-21 độ ở khu vực vùng núi. Trời rét ở vùng núi và lạnh ở vùng đồng bằng. Đúng như dự báo 3 tháng trước của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, năm nay mùa Đông đến sớm hơn so với mọi năm.
Theo thống kê chuỗi số liệu khoảng 50 năm gần đây thời tiết trời lạnh trong những ngày cuối tháng 10 có nhiệt độ trời lạnh thì hầu như năm nào cũng xảy ra (thậm chí còn có năm ở mức trời rét).
Tuy nhiên thời tiết kiểu có mưa liên tực từ 3-5 ngày cuối tháng 10 và nhiệt độ trung bình ngày từ 20-22 (ở mức độ trời lạnh) như năm 2021 thì không phải năm nào cũng có.
Theo thống kê tại trạm khí tượng Hà Đông từ năm 1981 đến nay, lần gần nhất có mưa liên tục trong 03-05 ngày và nhiệt độ trung bình ngày ngày ở ngưỡng trời lạnh xảy ra vào tháng 10/2001, cách đây đúng 20 năm.
Ngoài ra trong các tháng 10 của các năm 1985, 1986, 1988, 1993 cũng có kiểu thời tiết tương tự, có mưa liên tục và nhiệt độ trung bình ngày phổ biến từ 20-22 độ (trời lạnh), thậm chí năm 1988 nhiệt độ trung bình ngày còn ở mức 17-19 độ (trời rét).
Như vậy có thể sơ bộ là trong những năm thập niên 90 trở lại trước kiểu thời tiết này tần suất xảy ra nhiều hơn. Tuy nhiên trong những năm gần đây tần suất xảy ra có xu thế xảy ra thưa hơn so với nhưng năm từ thập kỷ 90 trở về trước.
Dự báo tình trạng mưa lạnh ở miền Bắc sẽ còn duy trì đến hết ngày 3/11, trong khoảng thời gian từ ngày 4-6/11 miền Bắc trời nắng ráo, nhiệt độ ngày tăng lên trên 25 độ.
Khoảng ngày 7-8/11 một đợt gió mùa Đông Bắc mạnh có khả năng sẽ ảnh hưởng đến nước ta, gây mưa giông và làm cho các tỉnh Bắc Bộ cũng như các tỉnh Bắc Trung Bộ xảy ra rét diện rộng.
Nhiệt độ trung bình ngày thấp dưới 20 độ và đợt rét sắp tới sẽ là đợt rét diện rộng và rét sâu nhất từ đầu năm tới giờ. Tuy nhiên đây sẽ là một đợt rét khô, với kiểu thời tiết trời nắng ban ngày và rét sâu về đêm.