Theo điều 42, Nghị định 158/2016/NĐ-CP của Chính phủ, các mỏ khoáng sản phải lắp trạm cân, camera giám sát. Quy định như vậy, nhưng nhiều mỏ khai thác khoáng sản tại tỉnh Quảng Ninh không lắp đặt trạm cân, camera giám sát. Điều này vô tình tạo kẽ hở cho doanh nghiệp khai thác khoáng sản vượt trữ lượng, gây thất thoát tài nguyên.
Loạt mỏ “nằm ngoài” quy định
Thời gian qua, Khoa học và Đời sống/Báo Tri thức và Cuộc sống nhận được thông tin phản ánh về tình trạng nhiều mỏ khoáng sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh không có hoặc thiếu trạm cân, camera giám sát, không tuân thủ Luật Khoáng sản, cũng như các chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Tài nguyên và Môi trường về vấn đề quản lý tài nguyên, môi trường, dẫn đến nguy cơ gây thất thoát tài nguyên khoáng sản, thất thu ngân sách nhà nước.
Trong nhiều ngày tháng 4/2024, ghi nhận tại mỏ khoáng sản quặng pyrophyllite (bản Lý Quán, xã Quảng Sơn, huyện Hải Hà, tỉnh Quảng Ninh) của Công ty Cổ phần Công nghiệp Đông Bắc Việt Nam cho thấy, nơi đây diễn ra hoạt động chở đất, đá thải trong khu vực khoáng sản đến dự án Trang trại chăn nuôi lợn công nghệ cao Greentech nằm trên cùng địa bàn để san lấp mặt bằng. Đáng chú ý, những khối lượng đất, đá thải từ mỏ khoáng sản này không được kiểm soát bằng cân tải trọng hay camera giám sát.
 |
Mỏ đất Trới 2 không lắp trạm cân và hoạt động chở đất diễn ra xuyên đêm suốt sáng. |
Ông Mai Văn Khâm, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Công nghiệp Đông Bắc Việt Nam, thừa nhận, đơn vị đang cung cấp đất, đá thải của mỏ làm vật liệu san lấp cho dự án nuôi lợn trên địa bàn. Mỏ quặng pyrophyllite cũng chưa lắp đặt trạm cân tải trọng và camera giám sát.
Cũng trên địa bàn huyện Hải Hà, mỏ khoáng sản Trí Đức (bản Quảng Hợp, xã Quảng Thành) của Công ty Cổ phần Đầu tư Phát triển và Xây dựng Trí Đức được UBND tỉnh Quảng Ninh cấp giấy phép khai khoáng đất, đá làm vật liệu san lấp từ tháng 5/2023 với trữ lượng khai thác hơn 5 triệu m3. Tuy nhiên, suốt nhiều tháng qua, hoạt động lấy đất, đá từ mỏ khoáng sản này không được kiểm soát bằng cân tải trọng, camera giám sát tại khu vực mỏ chưa lắp đặt. Thay vào đó, những tờ phiếu chỉ ghi nội dung loại xe, đơn vị vào “ăn hàng” mà không có thông tin về khối lượng đất, đá được đưa đi tiêu thụ.
Tại TP Hạ Long, mỏ đất Trới 2 (phường Hoành Bồ) của Công ty Cổ phần Thương mại và Đầu tư Quốc tế Vân Đồn nằm lọt giữa khu dân cư và được UBND tỉnh Quảng Ninh cấp Giấy phép khai thác khoáng sản số 1916/GP-UBND ngày 5/7/2022 với trữ lượng 534.065m3.
 |
Mỏ đất Trí Đức chỉ kiểm soát đất bằng phiếu ghi đầu phương tiện. Trong khi, mỏ chưa lắp cân tải trọng. |
Mỏ đất này được “sinh ra” nhằm phục vụ san lấp mặt bằng cho một số dự án đầu tư công, trong đó có dự án đường nối từ đường cao tốc Hạ Long - Hải Phòng (tại Km06 +700) đến đường tỉnh 338 - giai đoạn 1 và dự án Xây dựng hoàn chỉnh nút giao Đầm Nhà Mạc (tại Km20+50) đường cao tốc Hạ Long - Hải Phòng.
Theo phản ánh của người dân phường Hoành Bồ, mỏ đất Trới 2 hoạt động xuyên đêm với số lượng xe tải đông đúc. Đặc biệt, mỏ Trới 2 cũng không lắp trạm cân nên khó kiểm soát khối lượng khoáng sản đưa đi tiêu thụ.
Ngày 24/3, thông tin qua điện thoại với PV, đại diện Công ty Cổ phần Thương mại và Đầu tư Quốc tế Vân Đồn cho biết: “Công ty đã đầu tư cân, nhưng đều hỏng, chưa phù hợp mặt bằng và các loại trọng tải nên không thể lắp đặt. Vấn đề này, công ty đã báo cáo, giải trình, gửi đến Sở Tài nguyên và Môi trường”.
Tương tự, tại mỏ sét Xuân Cầm (khu Kim Sen, phường Kim Sơn, thị xã Ðông Triều) tình trạng không có hệ thống cân tải trọng cũng diễn ra. Theo lãnh đạo Phòng Tài nguyên và Môi trường thị xã Đông Triều, mỏ sét Xuân Cầm có thủ tục pháp lý đầy đủ. Tuy nhiên, việc mỏ thiếu cân và camera giám sát đã được Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Ninh nhắc nhở.
Gây thất thoát tài nguyên quốc gia
Liên quan sai phạm của các mỏ khoáng sản ở Quảng Ninh, đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa, Phó Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp, Ủy viên Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, nhấn mạnh: “Khoáng sản là nguồn tài nguyên quốc gia vô cùng quý giá. Do đó, việc khai thác khoáng sản phải nằm trong quy hoạch, có kế hoạch khai thác rõ ràng, minh bạch, đúng với quy định của pháp luật. Khoáng sản không phải vô tận mà chỉ hữu hạn. Việc khai thác bừa bãi, vô tội vạ, vô trách nhiệm theo kiểu tận thu sẽ đến một giai đoạn khoáng sản Việt Nam không còn nữa”.
 |
Mỏ sét Xuân Cầm rộng lớn nhưng cũng thiếu hệ thống cân. |
Theo đại biểu Quốc hội này, tình trạng khai thác khoáng sản, nhất là khoáng sản trên đất liền hiện này có diễn biến khá phức tạp, do nhu cầu nguồn khoáng sản, vật liệu xây dựng lớn. Khai thác khoáng sản cũng là ngành nghề có điều kiện nên phải bảo đảm được quy định, quy trình chặt chẽ.
“Thực tế, Chính phủ, các Bộ, ban ngành đã ban hành rất nhiều Nghị định, Thông tư và văn bản dưới luật liên quan công tác quản lý, khai thác khoáng sản. Tuy nhiên, quá trình tổ chức thực hiện vẫn còn tồn tại nhiều bất cập”, ông Hòa nói.
Ông cũng cho rằng, mặc dù quy định rõ, quá trình tổ chức thực hiện và công tác kiểm tra, giám sát, thanh tra, cấp phép của cơ quan chuyên môn đối với khoáng sản còn lỏng lẻo. Nhiều trường hợp không được cấp phép vẫn ngang nhiên hoạt động, gây thất thoát tài nguyên quốc gia.
Đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa nhấn mạnh, những trường hợp đã được cơ quan chức năng xem xét, hướng dẫn thủ tục khai khoáng, phải nghiêm chỉnh chấp hành quy định, trong đó có quy định về việc lắp đặt xong cân và camera giám sát. Chỉ khi thực hiện đầy đủ yêu cầu, đáp ứng các điều kiện mới cấp phép khai thác khoáng sản. Tránh trường hợp “hứa hẹn” rồi “quên” lắp, trong khi tài nguyên khoáng sản vẫn cứ khai thác mà không được giám sát, gây nguy cơ thất thoát.
“Vấn đề này thuộc về trách nhiệm của Bộ Tài nguyên và Môi trường, chính quyền địa phương, cụ thể là Sở Tài nguyên và Môi trường cấp tỉnh, nơi có hoạt động khai thác khoáng sản”, ông Hòa nêu quan điểm.
Cũng theo ông, quy định lắp cân và camera giám sát tại mỏ khoáng sản đã được quy định rất rõ. Nếu doanh nghiệp cố tình vi phạm, phải thu hồi giấy phép. Cần phải xử lý nghiêm minh, tránh dư luận đặt vấn đề doanh nghiệp là “sân sau” của một số tổ chức, cá nhân hoặc có sự bao che sai phạm trong khai thác khoáng sản.
Đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa thông tin, dự kiến, tại kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa XV sắp tới, Quốc hội sẽ thảo luận Luật Khoáng sản và Địa chất. Từ đây, các quy định sẽ được rành mạch, rõ ràng, có tính pháp lý cao hơn để quy định chi tiết những điều được làm, không được làm và những điều cấm trong khai thác khoáng sản nhằm bảo vệ nguồn tài nguyên khoáng sản quốc gia.
Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Ninh nói gì?
Sau khi nhận được phản ánh về tình trạng hiện có nhiều mỏ khoáng sản, dự án hạ cốt nền tận thu đất, đá làm vật liệu thông thường không lắp trạm cân, camera giám sát gây nguy cơ thất thoát tài nguyên khoáng sản và thất thu ngân sách nhà nước, mới đây Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Ninh đã văn bản thông tin hồi đáp.
Văn bản được Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Ninh Ngọc Thái Hoàng ký gửi Khoa học và Đời sống/Báo Tri thức và Cuộc sống, với nội dung: “Để tăng cường công tác quản lý hoạt động khoáng sản trên địa bàn, theo chỉ đạo của UBND tỉnh, Sở Tài nguyên và Môi trường đang triển khai Kế hoạch thanh tra, kiểm tra, rà soát tổng thể các mỏ hoạt động khoáng sản (trừ than) trên địa bàn tỉnh (dự kiến thực hiện hoàn thành trước ngày 30/8/2024). Kết quả kiểm tra tại các đơn vị sẽ là cơ sở kiểm chứng, xử lý thông tin do độc giả Báo Tri thức và Cuộc sống phản ánh, nêu trên”.
Được biết, Công an tỉnh Quảng Ninh đang duy trì nhiệm vụ, yêu cầu các phòng nghiệp vụ có liên quan tập trung vào cuộc, triển khai đồng bộ những biện pháp nghiệp vụ nhằm phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm và vi phạm hành chính trong hoạt động khai thác, kinh doanh khoáng sản trái phép, nhất là khoáng sản làm vật liệu xây dựng, san lấp.
Thời gian tới, Công an tỉnh Quảng Ninh cũng tăng cường công tác tuần tra kiểm soát, nhất là trên các tuyến địa bàn trọng điểm, kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm đối tượng khai thác, vận chuyển, kinh doanh khoáng sản trái phép; trốn thuế, phí tài nguyên, môi trường, xuất khẩu khoáng sản, mua bán hóa đơn, hợp thức hóa nguồn gốc khoáng sản và hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn để bao che, tiếp tay cho đối tượng khai thác trái phép tài nguyên; cấp phép thăm dò, khai thác, nạo vét, tận thu cát, sỏi trái quy định của pháp luật...