Ké hoa vàng còn gọi là ké đầu ngựa đồng tiền, bạch bối hoàng hoa nhậm, chỗi đực, khát bo lương (Thái). Tên khoa học Sida rhomhifolia L.(Sida alnifolia Lour).
Cây nhỏ mọc thẳng đứng, cao 0,5 – 1m, thân và cành có nhiều lông ngắn hình sao. Lá hình trứng hay gần như hình trứng, đầu hơi nhọn ngắn, mép hơi răng cưa, dài 1,5 – 4cm, rộng 1 – 2,5cm, cuống dài 3 – 5mm, rất nhiều lông.
Hoa màu vàng, mọc ở kẽ lá hay đầu cành. Đài hình chuông lá đài có lông màu trắng nhạt ở phía ngoài. Cánh trắng màu vàng cũng có lông mịn. Quả có vỏ mỏng dễ vỡ, ở đỉnh có lông, phía lưng có hai vết nổi. Hạt cũng có lông.
Ké hoa vàng.
Cây ké đầu ngựa hoa vàng mọc hoang rất phổ biến ờ khắp nơi Việt Nam, còn mọc ở Campuchia, Lào, Ấn Độ, Indonesia, Trung Quốc (miền Nam và Hải Nam), Malaysia. Người ta hay hái lá cây để dùng tươi. Nhưng có khi hái lá hay toàn cây về phơi khô. Có thể thu hái quanh năm, nhưng tốt nhất vào lúc cây đang ra hoa. Khi dùng thì sao vàng để sắc uống.
Ké hoa vàng là một vị thuốc dùng phổ biến trong dân gian để làm vị thuốc mát chữa mụn nhọt, tiểu tiện nóng đỏ hay vàng đậm, sốt, lỵ. Nếu cây tươi hay lá tươi, ngày dùng 40 – 80g dưới hình thức thuốc sắc, sao vàng trước khi sắc cho thơm cho dễ uống. Nếu dùng khô chi sắc uống ngày 20 – 40g.
Chữa mụn nhọt, sưng chín mé: Lá ké đầu ngựa hoa vàng tươi, không kể liều lượng, rửa sạch giã nát đắp lên những nơi sưng đau, chưa vỡ mủ. Đồng thời, sao vàng một số lá hay toàn cây sắc uống thay nước trong ngày; ngày uống 20 – 40g lá hay cây khô.
Chữa lỵ: Ngày sắc uống thay nước, mỗi ngày uống 20 – 40 cây phơi khô.
BS Nguyễn Thị Lệ Quyên
(Khoa Y học Cổ truyền, Bệnh viện Đa khoa Hà Giang)