Hành trình “chinh phục” chức danh PGS của cựu nữ sinh trường Amsterdam - Hà Nội

TS Nguyễn Ý Như, Phó Trưởng Bộ môn Thuỷ văn và Tài nguyên nước, Khoa Khí tượng, Thủy văn và Hải dương học (Trường ĐH Khoa học Tự nhiên, ĐH Quốc gia Hà Nội) vừa được Hội đồng giáo sư Nhà nước công bố đạt chuẩn chức danh Phó Giáo sư năm 2024.

TS Nguyễn Ý Như, Phó Trưởng Bộ môn Thuỷ văn và Tài nguyên nước, Khoa Khí tượng, Thủy văn và Hải dương học (Trường ĐH Khoa học Tự nhiên, ĐH Quốc gia Hà Nội). Ảnh: NVCC

Thời điểm hiện tại, TS Nguyễn Ý Như sở hữu một kết quả khá ấn tượng: công bố 43 bài báo Khoa học, Hội thảo khoa học trong nước và quốc tế.

Cuộc gặp gỡ đã làm thay đổi quyết định nghề nghiệp

Trò chuyện với PV Khoa học & Đời sống/Báo Tri thức và Cuộc sống, TS Nguyễn Ý Như cho biết, chị sinh ra và lớn lên ở TP Vinh, tỉnh Nghệ An. Đến năm cấp 3, Ý Như ra Hà Nội, trở thành học sinh chuyên Toán của Trường THPT chuyên Hà Nội - Amsterdam.

Việc đến với ngành khí tượng thủy văn tựa như một cơ duyên, nằm ngoài dự kiến. Bởi Ý Như vốn thích vẽ và Toán, nên có ý định thi Kiến trúc. Nhưng đến khi thi đại học, một cuộc gặp gỡ đã làm thay đổi quyết định nghề nghiệp của Ý Như.

“Tôi gặp GS.TS Mai Trọng Nhuận, một nhà khoa học trong lĩnh vực Khoa học Trái đất (thời điểm đó thầy đang là Giám đốc ĐHQGHN). Nghe thầy giới thiệu về chương trình học của trường, trong đó có các ngành Khoa học Trái đất, tôi có cảm giác thật đặc biệt, như ‘chạm’ tới đúng thứ mình đang tìm. Tôi liền quyết định đăng ký vào Khoa Khí tượng, Thủy văn và Hải dương học, Trường ĐH Khoa học Tự nhiên (ĐH Quốc gia Hà Nội)”, Ý Như kể lại.

Học hệ chất lượng cao, sau khi kết thúc chương trình đại cương, được tiếp xúc với các thầy cô bộ môn Thủy văn và tìm hiểu sâu về ngành, Ý Như đã chọn theo Thủy văn vì thấy mình phù hợp.

Từ một học sinh chuyên Toán, cơ duyên đã đưa TS Nguyễn Ý Như đến với ngành Thủy văn. Ảnh: Mai Loan.

Tốt nghiệp đại học, sau khi học xong chương trình thạc sĩ tại trường, khao khát có những bước tiến trong chuyên ngành, Ý Như tìm kiếm học bổng du học. Năm 2012, Như đã đạt 2 học bổng du học tiến sĩ tại Bỉ và Nhật. Nhận thấy hướng nghiên cứu của mình phù hợp hơn với giáo sư ở Nhật, Như quyết định sang Nhật, làm nghiên cứu sinh ở Đại học Yamanashi. Năm 2017, Ý Như hoàn thành chương trình tiến sĩ, ngành Quản lý tổng hợp lưu vực sông, chuyên ngành Thuỷ văn học.

Trở về Trường ĐH Khoa học Tự nhiên (ĐH Quốc gia Hà Nội) làm giảng viên, đồng thời cũng là một nhà khoa học, Ý Như đã có nhiều điều kiện để phát triển được niềm đam mê của mình, nhận thấy đã chọn đúng nghề.

Dồn tâm huyết vào những công trình vì cộng đồng

Từ những chuyến đi thực địa, hiểu được nỗi vất vả của người nông dân trước thiên tai, bão lũ, nhiều công trình nghiên cứu của Ý Như đã hướng tới giúp bà con khắc phục được những khó khăn, thiệt hại. Trong đó, “Nghiên cứu xây dựng mô hình đánh giá thiệt hại do lũ đối với cây trồng nông nghiệp - Thử nghiệm áp dụng cho xã Hưng Nhân, huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An” là công trình Như đã dồn nhiều tâm huyết.

Công trình đã cung cấp thông tin về ước tính thiệt hại do ngập lụt theo các cường độ khác nhau, theo các thời kỳ sinh trưởng của cây trồng nông nghiệp. Trên cơ sở đó, người dân có thể đưa ra các giải pháp nhằm giảm thiểu thiệt hại do ngập lụt gây ra, như điều chỉnh lịch thời vụ hoặc sử dụng phương pháp canh tác thích hợp.

“Chẳng hạn, với cây lúa, thời kỳ lúa đang non thì mức độ ảnh hưởng của lũ sẽ khác giai đoạn lúa đang trưởng thành hoặc chuẩn bị thu hoạch. Khi biết được điều này, người dân có thể điều chỉnh mùa vụ gieo trồng cho phù hợp, giảm thiểu tối đa thiệt hại do lũ lụt gây ra”, Ý Như cho hay.

Một công trình mà Ý Như cũng cảm thấy rất tâm đắc, đó là nghiên cứu “Dao động và biến đổi của dòng chảy tại một số lưu vực sông lớn ở Việt Nam dưới tác động của biến đổi khí hậu”. Thông qua các công cụ phân tích thống kê, công trình đã đưa ra được những nhận định về sự biến động chế độ dòng chảy dưới tác động của hoạt động con người đặc biệt là hoạt động hồ chứa.

Chuyến thực địa của cô và trò tại Ninh Hoà, Khánh Hòa năm 2012. Ảnh: NVCC.

Công trình do Quỹ VINIF tài trợ, đạt loại xuất sắc này không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về tác động của các hồ chứa đối với dòng chảy sông ngòi mà còn cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng các biện pháp quản lý nước hiệu quả hơn, góp phần giảm thiểu rủi ro do thiên tai và bảo đảm nguồn nước ổn định cho sinh hoạt và sản xuất.

"Thông qua những phát hiện này, cộng đồng có thể nâng cao khả năng ứng phó với những biến động bất thường, bảo vệ sinh kế và an toàn của mình trước những tác động của biến đổi khí hậu và hoạt động phát triển kinh tế xã hội", TS Ý Như chia sẻ.

Đam mê nghiên cứu khoa học, là một nhà giáo, Ý Như lại truyền ngọn lửa nhiệt huyết đến với các học trò của mình. Mỗi ngày đến lớp với cô giáo Ý Như là một ngày vui khi được tương tác, trò chuyện với các sinh viên.

Có bề dày kinh nghiệm và kiến thức vững vàng, nhưng Ý Như không cho rằng mình đang truyền tải tri thức cho học trò mà chỉ là người dẫn dắt. Thông qua việc chia sẻ, trao đổi những trải nghiệm, Ý Như muốn giúp các bạn sinh viên tiếp cận kiến thức sâu hơn.

“Tôi học được rất nhiều thông qua cách các bạn sinh viên tương tác, đặt câu hỏi, phản ứng… dần trau dồi thêm, làm sâu hơn kiến thức của mình. Cũng qua quá trình tiếp xúc với sinh viên, mà mình hiểu được vấn đề mà mình đang gặp phải, từ đó cải thiện, nâng cấp mình hơn…” Ý Như chia sẻ.

Cô và trò tại sân trường Đại học Khoa học Tự nhiên (ĐH Quốc gia Hà Nội) ngày 20/11/2012. Ảnh: NVCC.

Từ 1/2022, khi đảm nhiệm vị trí Phó trưởng bộ môn, TS Ý Như đã cùng Ban lãnh đạo khoa và bộ môn hoàn thành kiểm định chương trình đào tạo bậc thạc sĩ Thuỷ văn học theo bộ tiêu chuẩn của Mạng lưới các trường đại học Đông Nam Á (AUN) và đã được AUN chứng nhận đạt tiêu chuẩn quốc tế.

Không bao giờ bỏ cuộc

“Trở thành nhà giáo, nhà khoa học là sứ mệnh. Nếu chọn lựa lại, tôi vẫn sẽ đi theo con đường này”, Ý Như tâm sự. Thế nhưng, để theo đuổi được con đường này, là cả một quá trình nỗ lực, cố gắng không ngừng.

Có những chuyến đi thực địa, khảo sát nhiều điểm, khi về, trời đã tối, trong khi chỉ có mấy cô trò, toàn là nữ vẫn ở trên núi, xung quanh không một bóng người khiến cả nhóm hoang mang… Rồi những lần thất bại… Cũng có nhiều lúc, Ý Như cảm thấy chán nản, mệt mỏi. Tuy nhiên, có lẽ do môi trường sống nhiều trải nghiệm ngày thơ ấu đã tôi rèn trong Như một tinh thần, tính cách mạnh mẽ, quyết tâm kiên trì theo đuổi mục tiêu đến cùng, không bao giờ bỏ cuộc.

“Nếu cảm thấy mệt tôi sẽ tạm dừng, đến khi ổn thì tiếp tục, làm lại. Tôi cũng không ngăn cảm xúc của mình, cứ để nó diễn ra, quan sát nó rồi tìm cách bước qua. Sau này, tôi biết cách chia nhỏ mục tiêu để hoàn thành từng bước. Điều đó, sẽ khiến tôi không bị ‘ngợp’, rơi vào trạng thái chênh vênh do không biết bắt đầu từ đâu. Tôi quan niệm, phải luôn sống trọn vẹn với từng khoảnh khắc để không phải hối tiếc về bất cứ điều gì”, Ý Như tâm sự.

PGS.TS Nguyễn Tiền Giang và TS Nguyễn Ý Như đại diện nhận bằng khen của Bộ Giáo dục và Đào tạo cho tập thể bộ môn Thuỷ văn và Tài nguyên nước từ GS.TSKH Vũ Hoàng Linh, Hiệu trưởng Trường ĐHKHTN (ĐH Quốc gia Hà Nội).

Điều trăn trở của Ý Như là hiện nay, làm thế nào thu hút được sinh viên vào học các ngành khoa học cơ bản, trong đó có tài nguyên nước. Đây là lĩnh vực có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển kinh tế xã hội đất nước. Nếu không có được đội ngũ kế cận, thiếu hụt nhân lực, sẽ có rất nhiều rủi ro.

“Bản thân tôi cũng như tất cả các thầy cô trong bộ môn rất nỗ lực trong quá trình dạy, mong muốn mình có thể truyền được tình yêu, nhiệt huyết để các bạn sinh viên thấy yêu thích với nghề. Cùng với đó, tôi mong rằng, môi trường, đầu tư cho khoa học sẽ ngày càng được nâng lên”, Ý Như chia sẻ.