Trong thế giới nấm ăn, nấm mỡ trắng được xem là một trong những loại nấm quen thuộc nhờ hương vị thơm ngon, dễ chế biến, giá trị dinh dưỡng cao. Loại nấm này có nguồn gốc từ châu Âu, du nhập vào Việt Nam từ nhiều năm trước.
Nấm mỡ trắng có thân ngắn, mập, màu trắng sáng, phía trên là phần mũ nấm tròn đều như chiếc dù nhỏ. Khi còn non, mũ nấm khép kín ôm lấy phần phiến nấm bên dưới, tạo hình dáng căng mọng, tròn mịn rất đẹp mắt. Khi trưởng thành, lớp màng mỏng giữa mũ và cuống rách ra, để lộ những phiến nấm có màu hồng nhạt, rồi dần chuyển sang nâu sẫm khi nấm già. Thịt nấm dày, giòn, thơm dịu và có vị ngọt nhẹ, tạo cảm giác thanh mát khi ăn.
Điểm đặc biệt của nấm mỡ là chu kỳ sinh trưởng ngắn, chỉ từ 30–35 ngày là có thể thu hoạch. Đây là loài nấm ưa mát, thích hợp trong môi trường có nhiệt độ từ 18–22°C, độ ẩm khoảng 80–90% và ít ánh sáng trực tiếp. Nhờ đặc tính đó, nấm mỡ được xem là cây trồng lý tưởng trong nhà kín hoặc nhà lưới có điều chỉnh vi khí hậu.
Ở nước ta, nấm mỡ trắng được trồng nhiều tại Hà Nội, Bắc Ninh, Thái Bình và Lâm Đồng. Một số tỉnh miền Tây như Vĩnh Long, Đồng Tháp... cũng đã áp dụng công nghệ trồng nấm mỡ trong nhà lạnh để đảm bảo năng suất quanh năm.
Quy trình trồng nấm mỡ gồm nhiều công đoạn tỉ mỉ. Người trồng chuẩn bị giá thể từ rơm rạ hoặc mùn cưa ủ hoai cùng phân chuồng và vôi bột để đạt độ tơi xốp, cân bằng pH. Sau khi ủ khoảng 20–25 ngày, meo nấm được cấy vào, ủ tơ trong phòng kín giữ ẩm và nhiệt độ ổn định. Khi tơ nấm phủ kín bề mặt, phủ thêm lớp đất mỏng, chỉ sau hơn 2 tuần nấm sẽ mọc lên và có thể thu hoạch.
Về hương vị, nấm mỡ có mùi thơm nhẹ tự nhiên, vị ngọt thanh và cảm giác béo dịu. Khi nấu chín, nấm không bị nhũn mà vẫn giữ được độ giòn và độ ẩm. Chính vì vậy, nấm mỡ thường được mệnh danh là "thịt trắng của giới thực vật", ngon hơn rau bổ hơn thịt, mang lại cảm giác no lâu mà vẫn dễ tiêu hóa.
Nấm mỡ là nguyên liệu rất linh hoạt trong chế biến. Người nội trợ có thể xào nấm với bơ tỏi, thịt bò, tôm hay rau củ để làm món ăn nhanh gọn mà vẫn bổ dưỡng. Các món canh nấm mỡ đậu phụ, canh gà nấu nấm cũng là lựa chọn quen thuộc trong bữa cơm gia đình, mang đến vị ngọt thanh mát tự nhiên. Ngoài ra, nấm mỡ còn có thể nướng phô mai, chiên giòn, hầm sườn, hoặc thả vào lẩu, giúp tăng độ đậm đà cho nước dùng.
Trong ẩm thực chay, nấm mỡ đóng vai trò quan trọng không kém. Nhờ vị umami tự nhiên, nấm mỡ thường được dùng để thay thế thịt trong các món như xào chay, nấu đông chay hoặc làm nhân bánh bao chay.
Hiện nay, nấm mỡ trắng tươi được bày bán rộng rãi tại các chợ truyền thống, siêu thị, cửa hàng thực phẩm sạch và các sàn thương mại điện tử. Giá trung bình dao động từ 50.000 đến 80.000 đồng/kg, tùy theo chất lượng và mùa vụ. Vào những thời điểm nấm khan hiếm, giá có thể lên đến hơn 100.000 đồng/kg. Nấm mỡ khô hoặc đóng hộp xuất khẩu có giá cao hơn, từ 250.000–300.000 đồng/kg, bởi quá trình sấy khô giúp bảo quản được lâu và đậm vị hơn.
Những tác dụng của nấm mỡ trắng với sức khỏe
Tăng cường sức khỏe não bộ
Nấm mỡ trắng chứa nhiều ergosterol, một hợp chất chống oxy hóa mạnh có khả năng chuyển hóa thành vitamin D2 – dưỡng chất cần thiết giúp hệ thần kinh trung ương hoạt động hiệu quả. Việc bổ sung nấm mỡ thường xuyên trong bữa ăn giúp tăng cường trí nhớ, cải thiện khả năng tập trung và hỗ trợ phòng ngừa các bệnh lý liên quan đến suy giảm nhận thức như sa sút trí tuệ, Alzheimer hay các chứng thoái hóa thần kinh ở người cao tuổi.
Làm chậm quá trình lão hóa
Trong nấm mỡ trắng có chứa nhiều polysaccharide, một chất chống oxy hóa tự nhiên giúp ngăn ngừa tổn thương tế bào, cải thiện độ đàn hồi của da và giảm các dấu hiệu lão hóa sớm. Duy trì thói quen ăn nấm mỡ mỗi ngày không chỉ giúp làn da luôn tươi trẻ, mà còn hỗ trợ quá trình tái tạo tế bào, giúp cơ thể khỏe mạnh từ bên trong.
Bảo vệ và cải thiện chức năng gan
Loại nấm này được đánh giá cao nhờ khả năng hỗ trợ giải độc và bảo vệ gan. Các hoạt chất β-glucan và protein tự nhiên trong nấm mỡ có tác dụng ngăn ngừa gan nhiễm mỡ, giảm tích tụ mỡ thừa, đồng thời hỗ trợ phục hồi các tế bào gan bị tổn thương. Thường xuyên ăn nấm mỡ có thể giúp cân bằng chức năng gan, giảm nguy cơ viêm gan và cải thiện hiệu quả hoạt động của cơ quan này.
Bổ sung nguồn selen tự nhiên
Nếu bạn đang tìm kiếm một nguồn selen dồi dào và an toàn, thì nấm mỡ trắng chính là lựa chọn lý tưởng. Selen là khoáng chất quan trọng giúp tăng cường hệ miễn dịch, chống oxy hóa, làm chậm quá trình lão hóa và giảm nguy cơ mắc các bệnh mãn tính như tim mạch hay thoái hóa thần kinh. Chỉ với một khẩu phần nhỏ nấm mỡ, cơ thể đã có thể hấp thụ lượng selen cần thiết mỗi ngày.
Giúp điều hòa cholesterol trong máu
Nhờ chứa nhiều chất xơ, polyphenol, folate, vitamin C, D và B12, nấm mỡ có tác dụng tích cực trong việc kiểm soát mỡ máu. Các dưỡng chất này giúp giảm cholesterol xấu (LDL) và tăng cholesterol tốt (HDL), từ đó hỗ trợ phòng ngừa các bệnh tim mạch, xơ vữa động mạch và huyết áp cao. Đây là thực phẩm rất có lợi cho những người đang ăn kiêng hoặc theo chế độ ăn lành mạnh.
Hỗ trợ ngăn ngừa ung thư
Nhiều nghiên cứu cho thấy trong nấm mỡ trắng có chứa các hợp chất sinh học như ergothioneine, lectin và beta-glucan, giúp ức chế sự phát triển của tế bào ung thư và tăng cường hệ miễn dịch. Đặc biệt, axit linoleic liên hợp (CLA) trong nấm còn có tác dụng làm chậm sự nhân đôi tế bào ung thư, góp phần giảm nguy cơ ung thư vú ở nữ giới và ung thư tuyến tiền liệt ở nam giới.