Đó là thông tin được các chuyên gia đưa ra tại “Hội nghị triển khai quyết định 569 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình phát triển hệ thống phục hồi chức năng giai đoạn 2023 - 2030, tầm nhìn đến 2050”, do Bộ Y tế tổ chức, ngày 18/8.
 |
Hội nghị PHCN do Bộ Y tế tổ chức |
Chưa đáp ứng được nhu cầu người dân
Phát biểu tại Hội Nghị, PGS.TS Lương Ngọc Khuê, Phó Chủ tịch Hội đồng Y khoa Quốc gia cho biết, phục hồi chức năng là một trong các lĩnh vực không thể thiếu được của hệ thống y tế hoàn chỉnh.
Phục hồi chức năng (PHCN) là dịch vụ y tế dành cho người khuyết tật và bất kỳ người dân nào có vấn đề sức khỏe, bị khiếm khuyết hoặc chấn thương cấp tính hoặc mạn tính, khiến hoạt động chức năng bị hạn chế.
Đảm bảo người khuyết tật và người có nhu cầu phục hồi chức năng được tiếp cận dịch vụ phục hồi chức năng có chất lượng, toàn diện, liên tục, công bằng để nâng cao sức khỏe và phát triển xã hội bền vững.
 |
PGS.TS Lương Ngọc Khuê phát biểu tại Hội Nghị |
Hiện tổ chức mạng lưới PHCN củng cố và phát triển từ trung ương đến địa phương: 02 bệnh viện/trung tâm PHCN tuyến trung ương; 38 bệnh viện PHCN tuyến tỉnh và 25 Bv PHCN thuộc các Bộ ngành, trong đó BV thuộc Bộ LĐTBXH chiếm phần lớn;
550 khoa PHCN thuộc bệnh viện đa khoa, chuyên khoa tuyến trung ương, tỉnh, huyện. Có trên 9.000/11.000 xã phân công cán bộ theo dõi công tác phục hồi chức năng; khoảng 25% số xã cung cấp dịch vụ PHCN tại xã và PHCN dựa vào cộng đồng.
Năng lực chuyên môn kỹ thuật ngày càng phát triển và nâng cao. Dịch vụ PHCN được cung cấp ở tất cả các tuyến chăm sóc sức khỏe (CSSK); Hiện tại BYT và SYT đã cấp chứng chỉ hành nghề PHCN cho 2.431 cá nhân. Trong số đó, có 1.721 kỹ thuật viên.
Số liệu từ hệ thống đào tạo chính quy cho thấy có khoảng 7.200 người được đào tạo về PHCN, trong đó: VLTL (khoảng 6.500), HĐTL (khoảng 50), NNTL (khoảng 180) và P&O (khoảng 500).
Tuy nhiên, ngành phục hồi cũng gặp nhiều khó khăn: cơ sở vật chất đa số còn chật hẹp, thiếu các trang thiết bị hiện đại, nhiều cơ sở PHCN chưa tiếp cận với người khuyết tật: chưa có lối đi cho người đi xe lăn, chưa có phiên dịch ngôn ngữ ký hiệu; nhân lực PHCN còn thấp so với thế giới 0,25 cán bộ PHCN/10.000 dân, trong khi Tổ chức y tế khuyến cáo là 0,5-1 cán bộ PHCN/10.000 dân.
Hiện nay, tại đã có 10 địa phương sáp nhập bệnh viện phục hồi chức năng vào bệnh viện y học cổ truyền làm giảm số lượng Bệnh viện phục hồi chức năng. Thiếu sự phối hợp, liên kết trong hoạt động chuyên môn; thiếu sự kiểm soát chất lượng của các cơ quan quản lý nhà nước về y tế trên địa bàn đối với cơ sở phục hồi chức năng thuộc các Bộ, ngành khác quản lý;
Các kỹ thuật can thiệp bằng dụng cụ phục hồi chức năng chưa được bảo hiểm y tế hỗ trợ, là gánh nặng với người khuyết tật và gia đình;
Kinh phí thực hiện PHCN cho người khuyết tật của các địa phương hầu như chưa bố trí hoặc nếu có thì rất ít địa phương bố trí kinh phí, nhất là công tác PHCN dựa vào cộng đồng…..
 |
TS Vũ Văn Hoàn, Viện Chiến lược và chính sách y tế - cũng cho rằng PHCN tại Việt Nam hiện nay còn chưa đáp ứng được nhu cầu của người dân.
TS Hoàn phân tích theo ước tính của WHO thì có tới 10 - 15% là người khuyết tật. Như vậy, tại Việt Nam ước tính có khoảng 20 triệu người khuyết tật. Trong khi đó hệ thống PHCN tại bệnh viện chỉ đáp ứng, tiếp cận được khoảng 20% người khuyết tật. Nguyên nhân do vị trí địa lý xa bệnh viện hoặc do kinh tế.
"Có tới 80% người khuyết tật sống ở cộng đồng, vì vậy cần đẩy mạnh mô hình PHCN dựa vào cộng đồng. Tức là PHCN đến tận gia đình, cán bộ y tế có thể chuyển giao kỹ thuật, trình độ đến tận gia đình, người thân người khuyết tật.
Ví dụ bố mẹ bị tai biến, khuyết tật thì con cái có thể tập cho cha mẹ. Như vậy mới tăng cường việc PHCN có hiệu quả đến người dân có nhu cầu", TS Hoàn nêu.
PHCN không thể thiếu trong hệ thống y tế hoàn chỉnh
Phát biểu tại Hội nghị, GS.TS Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Bộ Y tế nhấn mạnh “PHCN là một trong các lĩnh vực không thể thiếu của hệ thống y tế hoàn chỉnh; là dịch vụ y tế dành cho người khuyết tật và bất kỳ người dân nào có vấn đề sức khỏe, bị khiếm khuyết hoặc chấn thương cấp tính hoặc mãn tính, khiến hoạt động chức năng bị hạn chế, đảm bảo được tiếp cận dịch vụ PHCN có chất lượng, toàn diện, liên tục và công bằng để nâng cao sức khỏe, góp phần phát triển xã hội bền vững.
 |
GS.TS Trần Văn Thuấn phát biểu tại Hội nghị |
Duy trì và phát triển mạng lưới PHCN phù hợp với quy hoạch hệ thống y tế, điều kiện kinh tế, xã hội và tiến tới ngang tầm các nước tiên tiến trong khu vực và thế giới. Đồng thời, phát triển dịch vụ PHCN trong các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh, cơ sở trợ giúp xã hội, cơ sở nuôi dưỡng, điều dưỡng thương binh, người có công với cách mạng và PHCN dựa vào cộng đồng.”
Với Mục tiêu chung là: “Bảo đảm người khuyết tật và người có nhu cầu được tiếp cận dịch vụ PHCN có chất lượng, toàn diện, liên tục và công bằng, giảm tỷ lệ khuyết tật trong cộng đồng, góp phần vào sự nghiệp chăm sóc, bảo vệ, nâng cao sức khỏe nhân dân, đảm bảo an sinh xã hội.”
Để triển khai hiệu quả Quyết định số 569/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, GS.TS Trần Văn Thuấn đề nghị Các Bộ, Ban, ngành, địa phương, các cơ quan trung ương và địa phương, các tổ chức có liên quan nghiên cứu và triển khai các nội dung sau:
1. Chỉ đạo triển khai Quyết định số 569/QĐ-TTg ngày 24/5/2023 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình phát triển hệ thống PHCN giai đoạn 2023-2030, tầm nhìn đến năm 2050 trong phạm vi, chức năng, nhiệm vụ. Đối với địa phương, đề nghị đưa các mục tiêu, chỉ tiêu thực hiện Chương trình vào chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
2. Nghiên cứu, bám sát quan điểm, mục tiêu, chỉ tiêu, nội dung nhiệm vụ, giải pháp và tổ chức thực hiện, nhiệm vụ cụ thể của các Bộ ngành địa phương, cơ quan đơn vị mình để xây dựng Kế hoạch thực hiện Chương trình phù hợp (BYT đã có công văn 4560/BYT-KCB ngày 20/7/2023 hướng dẫn các địa phương xây dựng kế hoạch).
3. Bố trí đủ nguồn lực, cơ sở vật chất, thực hiện lồng ghép Chương trình này với các chương trình, nhiệm vụ, đề án, dự án khác để triển khai thực hiện tại địa phương.
4. Chỉ đạo Ủy ban nhân dân các cấp xây dựng và tổ chức thực hiện Chương trình PHCN dựa vào cộng đồng; tạo điều kiện để cơ quan, tổ chức và cá nhân tổ chức hoặc tham gia thực hiện hoạt động PHCN dựa vào cộng đồng.
5. Tổ chức, theo dõi, kiểm tra, giám sát thực hiện Chương trình. Định kỳ hằng năm, gửi báo cáo theo hướng dẫn về tình hình, kết quả thực hiện Chương trình về Bộ Y tế để tổng hợp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ.
Tại hội nghị, các chuyên gia cũng đưa ra những kiến nghị để triển khai chương trình, tăng cường đào tạo cán bộ y tế, mở rộng mô hình PHCN dựa vào cộng đồng.
Bộ Y tế đưa ra chỉ tiêu đến năm 2030, 90% các tỉnh thành triển khai mô hình PHCN dựa vào cộng đồng và nhân viên y tế làm việc trong lĩnh vực PHCN đạt tối thiểu 0,5 người/10.000 dân.