Bảo vệ sức khỏe là mục tiêu hàng đầu
Báo cáo trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho biết, môi trường Việt Nam đang diễn biến ngày càng phức tạp; chất lượng môi trường tại một số nơi đã vượt ngưỡng cho phép, không còn khả năng tiếp nhận chất thải. Đã có nhiều chủ trương, chính sách mới để phát triển bền vững, BVMT đã được ban hành, nhiều cam kết quốc tế có liên quan đến môi trường đã được ký kết, thực hiện.
Luật hiện hành cũng chưa có đủ cơ sở để xử lý như trong một số sự cố môi trường lớn thời gian qua. Luật hiện nay chưa rạch ròi về trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước, chưa đề cao trách nhiệm của Nhà nước, cộng đồng, xã hội, doanh nghiệp, người dân.
Do đó đã đến lúc cần hoàn thiện đạo luật về BVMT một cách tổng thể, toàn diện, đồng bộ và thống nhất, bảo đảm tăng cường các biện pháp quản lý, đầu tư cải thiện chất lượng môi trường, ngăn chặn được tình trạng mất cân bằng sinh thái.
Dự thảo Luật gồm 16 chương, 192 điều, bổ sung 6 nhóm chính sách mới lên 13 nhóm chính sách đã được đánh giá tác động. Trong đó đã bố cục lại các nội dung theo hướng đưa mục tiêu bảo vệ các thành phần môi trường là nội dung trọng tâm, quyết định cho các chính sách khác.
Tuy nhiên, với 16 Chương, 192 Điều và 1 Phụ lục kèm theo, đây là một luật rất khó, rất rộng, tác động rất lớn đến nhiều vấn đề nên phải tính toán đến tính cụ thể, tính khả thi và bảo đảm khi luật ra đời sẽ khắc phục được cơ bản những tồn tại, hạn chế từ trước đến nay về công tác BVMT.
Quan điểm xuyên suốt của Dự thảo là lấy bảo vệ sức khoẻ người dân làm mục tiêu hàng đầu, bảo đảm mọi người dân đều có quyền được sống trong môi trường trong lành. BVMT phải được đặt ở vị trí trung tâm của các quyết định phát triển, được tính đến ngay từ quá trình lập chiến lược, quy hoạch, kế hoạch cho đến thiết kế dự án. BVMT phải lấy phòng ngừa là chính, kết hợp với khắc phục ô nhiễm, suy thoái và cải thiện chất lượng môi trường.
Quốc hội, Chính phủ xác định BVMT là 1 trong 3 nền tảng phát triển bền vững, do đó Luật BVMT sẽ là nền tảng pháp lý hình thành và phát triển các mô hình tăng trưởng bền vững, phù hợp song phải khắc phục được mặt trái của kinh tế thị trường. Với tiêu chí "không đánh đổi môi trường để phát triển kinh tế", Luật sẽ đặt ra các tiêu chuẩn môi trường đặt ra trong dự thảo Luật này sẽ cao hơn, nhưng cũng không gây cản trở cho sự phát triển kinh tế.
Điều chỉnh báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM)
Trong những sửa đổi của Luật BVMT, Bộ Tài nguyên và Môi trường xác định lại đúng vai trò của ĐTM là công cụ dự báo, phòng ngừa và kiểm soát ô nhiễm đối với các dự án lớn, có tác động xấu đến môi trường. Việc quản lý dự án, cơ sở khi đi vào vận hành được thay thế bằng công cụ giấy phép môi trường (GPMT), đăng ký môi trường.
Bên cạnh đó, dự thảo Luật cũng thu hẹp đối tượng phải thực hiện ĐTM, chỉ bao gồm những dự án đầu tư sử dụng diện tích đất, mặt nước lớn, có ảnh hưởng xấu đến môi trường, cảnh quan thiên nhiên quan trọng, hệ sinh thái, đa dạng sinh học và những dự án có phát sinh chất thải lớn, có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường; danh mục cụ thể giao Chính phủ quy định.
Luật cũng thay thế việc phê duyệt báo cáo ĐTM bằng phê duyệt kết quả thẩm định báo cáo ĐTM, bãi bỏ thủ tục về xác nhận kế hoạch BVMT mà thay bằng công cụ GPMT hoặc đăng ký môi trường để hạn chế thủ tục hành chính, tránh gây vướng mắc cho dự án.Thời gian thẩm định ĐTM cũng được quy định lại để đảm bảo phù hợp với các dự án lớn, phức tạp cần tham vấn ý kiến các bên liên quan.
Đối với tổ chức thực hiện ĐTM, Luật cũng bổ sung quy định về điều kiện (cơ sở vật chất, cán bộ chuyên môn) đối với các tổ chức thực hiện ĐTM.
Do đánh giá tác động môi trường là vấn đề chuyên môn, việc đánh giá còn liên quan đến quản lý và xử lý hành chính về sau nên phải có chuyên gia, phương tiện, điều kiện riêng biệt để thực hiện đánh giá.
Do đó, Chính phủ trình Quốc hội 2 phương án, trong đó đề xuất thực hiện phương án 1 giao các bộ quản lý công trình xây dựng chuyên ngành thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường đối với dự án thuộc thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư của mình.